Ona tili va adabiyot fanidan milliy sertifikat uchun namunaviy test topshiriqlari Muallif: Muhammad Haydarov

Ona tili va adabiyot fanidan milliy sertifikat uchun namunaviy test topshiriqlari Muallif: Muhammad Haydarov
 
4 
A) Asarda front ortidagi xalqimizning 
ko‘rsatgan fidoyiliklari nihoyatda 
ta’sirchan va samimiy tasvirlangan. 
B) Asarda rus ayolining nemislar 
tomonidan o‘tkazilgan vaxshiyona 
tajribada bolasidan umid uzolmay o‘z qizi 
ko‘z o‘ngida jon taslim etish voqeasi o‘rin 
olgan. 
C) Asar yakunida yuragi tug‘ma parok 
bo‘lgan qizning o‘zini o‘zi o‘ldirishi tasviri 
o‘rin olgan. 
D) Asarda ayollar va bolalar mehnatiga 
qarshi ommaviy chiqishlar, namoyishlar, 
xalq qo‘zg‘alonlari va ularni ayovsiz 
bostirish tasvirlari uchraydi. 
 
Matnni o‘qing va quyidagi topshiriqlarni bajaring. 
 
MUALLIFLIK HUQUQI 
Mualliflik huquqi – keng maʼnoda – fan, adabiyot va sanʼat asarlarini yaratish, 
foydalanish va qonuniy himoya qilishda vujudga keladigan munosabatlarni tartibga soluvchi 
huquqiy normalar yigʻindisi; fuqarolik huquqining bir boʻlimi. Tor maʼnoda – asar muallifiga 
tegishli boʻlgan va qonunlarda mustahkamlanib qoʻyilgan shaxsiy va mulkiy huquqlar tizimini 
tashkil etadi. Mualliflik huquqi boʻyicha munosabatlar har bir davlatga xos qonunlar va 
xalqaro konvensiyalar bilan tartibga solinadi.
Mualliflik huquqi boʻyicha 1952-yilgi Jahon (Jeneva) konvensiyasi hamda adabiy va 
badiiy asarlarni himoya qilish toʻgʻrisidagi Bern konvensiyasi (1886) mavjud. Bern 
konvensiyasi Mualliflik huquqini himoya qilishning qatʼiy tizimini oʻzida ifodalaydi. 
Oʻzbekistonda Mualliflik huquqining asosiy normalari Oʻzbekiston Resbublikasining 
Fuqarolik kodeksi (1041–1073-moddalar) va «Mualliflik va turdosh huquqlar toʻgʻrisida»gi 
Oʻzbekiston Resbublikasi qonuni (1996-yil 30-avgust)da belgilangan. Mualliflik huquqi ijodiy 
faoliyat natijasi boʻlmish fan, adabiyot va sanʼat asarlariga nisbatan, ularning maqsadi va qadr-
qimmati, shuningdek, ifodalash usuli (qoʻlyozma, tasvir, audio, video yozuv, haykal va h. 
k.)dan qat’i nazar, tatbiq etiladi. Barcha turdagi kompyuterlar uchun dasturlar va maʼlumotlar 
bazalari ham mualliflik huquqi obyekti hisoblanadi. Muallif oʻz asariga nisbatan quyidagi 
shaxsiy nomulkiy va mulkiy huquqlarga ega: muallif sifatida eʼtirof etilish huquqi; asarni oʻz 
ismi, taxallusi yoki anonim tarzda eʼlon qilish huquqi; asar daxlsizligiga boʻlgan huquq; 
asardan har qanday shaklda va usulda foydalanish huquqi; asarni eʼlon qilish huquqi; asardan 
foydalanilganlik uchun haq olish huquqi; asarni tasarruf qilish huquqi. Asardan muallif yoki 
uning merosxoʻri bilan mualliflik shartnomasi tuzish orqaligina foydalanish mumkin. Chop 
etilgan begona asardan muallifning roziligisiz va mualliflik haqini toʻlamagan holda shaxsiy 
maqsadlarda foydalanishga, basharti bunda asardan normal foydalanishga ziyon yetmaydigan 
va muallifning qonuniy manfaatlariga putur yetmaydigan boʻlsa, yoʻl qoʻyiladi. Asardan 
muallifning ism-sharifini va olingan manbani koʻrsatgan holda hamda asardan normal 
foydalanishga zarar yetkazmaslik va muallifning qonuniy manfaatlarini kamsitmaslik sharti 
bilan ilmiy tadqiqotlarda, taʼlim va oʻquv nashrlarida, axborot maqsadlarida qisman yoki toʻliq 
takrorlashga ruxsat beriladi. Asarga boʻlgan mualliflik huquqi u yaratilgan paytdan boshlab 
amal qiladi. Mualliflik huquqi muallifning butun hayoti davomida va vafotidan keyingi yilning 
1 yanvaridan boshlab 50 yil davomida amal qiladi. Muallif vafotidan keyingi mualliflik huquqi 
uning merosxoʻrlariga tegishli boʻladi va meros boʻyicha bir shaxsdan ikkinchi shaxsga oʻtadi. 
Mualliflik huquqining amal qilish muddati tugaganidan keyin asar ijtimoiy boylikka aylanadi, 

---