Onglilik va faollilik tamoyili. Ko’rgazmalilik tamoyili. Bajara bilish va individuallashtirish tamoyili

Jismoniy madaniyat bu- pedagogik jarayon bo’lib, inson organizmini morfologik va funksional jixatdan takomillashtirish, uning xayoti uchun muxim bulgan asosiy xarakat malakasini, maxoratini, ular bilan bog’lik bo’lgan bilimlarni shakllantirish va yaxshilashga qaratilgan. Mana shu ta’rifda jismoniy madaniyatning insonni madaniyatlashning mustaqil turi sifatidagi o’ziga xosligi ta’kidlab utilgan.
Jismoniy madaniyatga oid bo’lgan bu o’ziga xoslikning tarkibida ikkita aloxida ma’noga ega bo’lgan "jismoniy bilim" va "jismoniy sifatlarni rivojlantirish" deb atalgan tushuncha yotadi.
«Jismoniy bilim» terimini yangi davrdagi jismoniy madaniyatning eng avvalgi tizimlarida uchraydi. Masalan, Fit "uz vujudini madaniyat" qilish maqsadida jismoniy mashqlar zarurligi xakida gapirgan edi.
Jismoniy bilim jismoniy mashqarni bajarishga oid maxsus nazariy tushunchalar va ularni lozim bo’lganda turmushda qo’llash maxorati va ko’nikmalarini o’z ichiga oladi. Pestalossi bolalarning "vujudini madaniyatlarini astoydil yoqlab chiqqan. P.F. Lesgaft jismoniy bilim berishni, jismoniy madaniyatning kengaytirilgan ma’nosi deb tushuntirgan. Lekin Lesgaftning jismoniy madaniyat xaqidagi ta’limotning asosiy g’oyasi tom ma’nodagi jismoniy ta’lim g’oyasi edi.
P.F. Lesgaft jismoniy madaniyat jarayonida bolalar "ayrim xarakatlarni ajratib olishlari va ularni o’zaro taqqoslashni, ularni ongli ravishda boshqarishni va to’siqlarga moslashtirishni, bu to’siqlarni iloji boricha chaqqonlik va qat’iyat bilan o’tishni(yengishni), boshqacha qilib aytganda, iloji boricha kamroq vaqt mobaynida oz mexnat sarflangan xolda, ongli ravishda eng ko’p jismoniy ish qilishni yoxud ko’rkam va g’ayrat bilan xarakat qilishni o’rganishlari kerak, deb xisoblardi. Bu yerda gap, bir tomondan, tug’ri xarakat ko’nikmalarini xosil qilish xakida, ikkinchi tomondan, xarakatlarni bajarishga ongli munosabatda bo’lish negizida ko’nikmalardan turli xayotiy vaziyatning turli tasavvur xamda maxoratni karor toptirish xakida bormokda.
Bundan tashqari, vazifalarni mashg’ulotdan-mashg’ulotga, asta-sekinlik bilan qiyinlashtirish ham ta’lim jarayonning asosiy shartlaridan biridir. Bu esa osondan qiyingalilikni taqazo etadi. Bular albatta ta’lim jarayonining uslubiy xususiyatlarini vujudga keltiradi.