Oodatiy fikrlash mahorati yoxud kreativlik qanday shakllantiriladi?

Yakunlovchi suhbat. Yakunlovchi suhbat o‘quvchilar o‘rganilgan 
mavzu bo‘yicha xulosa chiqara olishlari uchun o‘tkaziladi,. Masalan, 
“Granit” mavzusi o ‘rganilgandan keyin quyidagi savollar bo‘yicha 
yakunlovchi suhbat o ‘tkaziladi: Biz qanday mavzu bilan tanishdik? 
Qanday yangiliklami bildik? Granit qanday tuzilishga ega? Granit 
rangi nimaga bog‘liq? Granit tarkibiga nimalar kiradi? Granitdagi 
kvars qanday aniqlanadi? Granitning yemirilishi natijasida nimalar 
hosil bo‘ladi?
Tasviriy qurollami ko ‘rsatish asosidagi suhbat. Tabiatshunoslik 
darslarida ko‘pincha suratlardan foydalaniladi. Masalan, “Dashtlar” 
mavzusini (4-sinf) o‘rganishda o‘qituvchi “Bahorda dasht” nomli su- 
ratni iladi va uning bo‘yicha suhbat o‘tkaziladi. 0 ‘quvchilar ushbu


345

savollarga javob berishlari kerak: suratda nimalar tasvirlangan? Su- 

ratda qanday o‘simliklami ko‘ryapsiz? (qum giyohi, lola, gulsapsar, 
saksovul). Nima uchun dashtda o‘simliklar kam? Nima uchun dashtda 
baland daraxtlar yo‘q? Suratda tasvirlangan hayvonlami sanab bering 
(burgut, ilon, kalxat, dasht qarg‘asi, suvilon, qum quyoni). Bu hayvon­
lar nima bilan oziqlanadilar?
Yordamchi savollar bo‘yicha suratni tahlil qilib, o‘quvchilar yan­
gi ma’lumot oladilar, chunki o‘qituvchi o‘quvchilaming javoblarini 
to‘ldiradi, tushuntiradi va aniqlaydi.
0 ‘qilgan darslik maqolasi asosida suhbat. Suhbatning maqsadi - u 
yoki bu tabiat hodisasini bolalar tomonidan to‘g ‘ri tushunilganligini 
aniqlash, tabiatshunoslik maqolasini o ‘qishdan olingan yangi bilim­
lami mustahkamlash va sistemalashtirishdir.
Shunday maqolalami 1-sinfda o‘qishda qisqa suhbat o‘tkaziladi, 
unda bolalaming o ‘qilgan maqola mazmunini qanday tushunganlikla- 
rini aniqlashga yordam beruvchi 2-3 ta savol beriladi. Keyin maqola 
mantiqan tugallangan qismlar bo‘yicha о‘qiladi va o ‘qilganlaming 
mazmuni aniqlanadi. Shundan keyin o ‘quvchilarga o ‘qilgan qismda 
qancha jumla bo‘lsa, o ‘shancha savol beriladi. Matn albatta o‘qituvchi 
tomonidan sharhlab beriladi, uni hikoya, ko‘rgazmali qurollami, 
o‘qitishning texnika vositalarini namoyish qilish bilan birga olib bo­
riladi. Suhbat o‘quvchi bilimlarini o‘zlashtirish darajasini aniqlash bi­
lan tugallanadi.