O’qitish materiallari to’plami tarkibi

1-masala. A=3 va B=5 bo'lganda Suvchi 1 litr suv o'lchab olishi , algoritm tuzilsin. Bu masalaning maqsadga yetkazuvhci algoritmini ''zlar yordamida tuzish qulay:

Qadamlar	Algoritmdagi ko'rsatmalar	A idishda	В idishda
1	A ni to'ldir;	3 litr	0 litr
2	A dan Bga quy;	0 litr	3 litr
3	A ni to'ldir;	3 litr	3 litr
4	A dan Bga quy.	1 litr	5 litr

1. 
   Algoritmni formulalar yordamida ifodalanishi.
   

Bu usul matematika, fizika, kimyo, biologiya kabi fanlarda ko'plab foydalaniladi. Yodingizda bo'lsa, so'zlar yordamida ifodalangan 4-darsdagi 2-misolda algoritmni formula orqali ifodalagan edik. Formuladagi «+», «-», «х», «:» kabi arifmetik amallarning hisoblash qoidalariga rioya qilgan holda bajarilishi ham algoritmga misol bo'ladi. 5-darsda berilgan «ax² + + bx + с = 0 (а ф 0) ko'rinishidagi kvadrat tenglamani yechish» algorit- mining quyida keltirilgan formula orqali ifodasi bilan tanishsiz:
_-b± yjb² ~ 4ac ^Xl'² ~ 2a

2. 
   Algoritmni jadval yordamida ifodalanishi.
   

Algoritmning bu ko'rinishda berilishi ham sizga tanish. Masalan, mak- tabdagi dars jadvali, Pifagorning ko'paytirish jadvali, lotoreya yutuqlarjadvali, Kimyoviy elementlar jadvali. Bunday jadvallardan foydalanish ma'lum bir algoritm qo'llashni talab etadi.
Biror funksiyaning grafigini chizish uchun ham funksiyaning argument qiymatlariga mos qiymatlar jadvalini hosil qilamiz. Bu ham algoritmning jadval ko'rinishiga misol bo'ladi. Masalan, y = x² algoritm asosida harakat qilayotgan ijrochi o'tadigan nuqtalarning ba'zilari ko'rsatilgan quyidagi jadval bilan matematikadan tanishsiz:
5. Algoritmning dastur shaklida ifodalanishi.
Ma'lumki, kompyuter dasturlar asosida ishlaydi va boshqariladi. Siz hozif gacha MS Word, MS Paint va MS Excel kabi amaliy dasturlar bilan ishladingiz Shuni ta'kidlash joizki, har bir amaliy dastur ham juda katta va murakkab algoritmning bir ko'rinishidir. Demak, bu kabi algoritmlar bajarilishi uchufl algoritm ijrochisiga, ya'ni kompyuterga tushunarli bo'lishi lozim.
Odatda, algoritmning kompyuter tushunadigan tilda yozilishi dastur deb ataladi. Kompyuter tushunadigan til esa dasturlash tili deb ataladif Jahonda minglab dasturlash tillari mavjud va yana rivojlanib bormoqda-

a) boshlansin;

b)R ning qiymati aniqlansin;
c) R ning /?gava 3,14 ga ko'paytirib S deb olinsin;
d)javob sifatida S yozilsin;
e) tugallansin.

12-mavzu: Algoritmni maxsus tilda ifodalash.