Oqiw materiallari

Sangvinik- shaqqan, jedel, oynaqshig`an. Barliq ta`sirlerge emotsional juwap beretug`in, onsha ku`shli bolmag`an ha`m birin ekinshisi tez almastiratugin sezimleri sirtqi minez qulqinda ko`rinetug`in adam.
Melanxolikte- emotsional ta`shwishlerinin` ha`r tu`rliligi az biraq, u`lken ku`sh ha`m olardin` uzaqlilig`i menen ayirmashiliqlanadi. Ol barliq na`rsege juwap bere bermeydi, al eger juwap berse, o`z sezimlerin onsha ko`rsete bermese de ku`shli bastan keshiredi.
Flegmatik- a`ste qiymildaytug`in, saldamli ha`m ken` peyil, emotsional kewline tiyiw ha`m o`zinen shig`ariw ju`da` qiyin adam. Ol sezimlerin derlik sirtqa shig`armaydi.
Biraq barliq adamlardi usi to`rt tiykarg`i temperament boyinsha ayiriw mu`mkin dep oylaw qa`te bolar edi. Tek ayirim adamlar g`ana sol tiptin` taza wa`kili esaplanadi, basqa ko`pshilikte bolsa bir neshe temperamentlerdin` belgilerinin` birigiwin ko`remiz. Bir adamnin` o`zi ha`r qiyli jag`daylarda, ha`r qiyli temperamenttin` belgilerin aniqlawi mu`mkin.
Qaysi temperament jaqsi degen soraw qoyiwg`a bolmaydi. Olardin` ha`r biri o`zinin` unamli ha`m unamsiz ta`replerine iye.
Xoleriktin` qumarliq, jedellik, energiyasi, sangviniktin` shaqqanliq, tireshelik, haq kewilligi. Melanxoliktin` sezimlerinin` teren`ligi ha`m turaqlilig`i, flegmatiktin` o`zin uslawi ha`m asig`isliqtin` bolmawi- jeke shaxstin` qa`siyetlerinin` bahali misallari, olardin` iyelewi ayriqsha temperament penen baylanisli. Sonin` menen birge temperamentlerdin` qa`legen birinde jeke shaxstin` qa`lemegen belgileri payda boliw qa`wipi bar. Misali, xolerik temperamenti adamdi shidamsiz, shalt, ba`rha G`jariliwG`larg`a beyim qilip taslawi mu`mkin. Sangvinik temperamenti jen`ilteklik, pitiran`qi, sezimlerdin` teren`ligi ha`m turaqlilig`inin` jetispewshiligine alip keliwi mu`mkin. Melanxoliyaliq temperamenttegi adamda ju`da` tuyiqliq, o`z bastan keshiriwlerine toliq shu`n`gip ketiw, ju`da` uyalshaqliq payda boliwi mu`mkin. Flegmatikaliq temperament adamdi uyan`, qos jaqpas, o`mirdin` barliq ta`sirlerine qatnassiz qilip taslawi mu`mkin.
Temperament- adamnin` nerv is-ha`reketinin` joqarg`i tipinin` sirtqi ko`rinisi sonliqtan da, ta`rbiya, o`zin-o`zi ta`rbiyalaw na`tiyjesinde bul sirtqi ko`rinis burmalaniwi, o`zgeriwi, haqiyqiy temperamenttin` «maskirovkasi» ju`z beriwi mu`mkin.
Temperament haqqinda bilimnin` qisqasha sholiwi. Temperament haqqinda bilimnin` do`retiwshisi a`yyemgi grek vrachi Gippokrat esaplanadi. Ol adamlar to`rt tiykarg`i «organizmnin` shireleri»-qan, flegma, sari o`t ha`m qara o`t o`z-ara qatnasi menen ayirmashiliqlanadi dep tastiyiqlag`an edi. «Organizm shirelerinin`» o`z-ara qatnasi grekshe «krasis» so`zi menen belgilengen, son` bul so`zdi latin tilindegi «sa`ykes» «duris ilaj» so`zi menen o`zgertken. Gippokrattin` ilimine su`yene otirip, ja`ne bir belgili antik da`wirdin` vrachi Klavdiy Galen temperamentler tipologiyasin islep shig`ip, oni o`zinin` belgili «--« traktatinda bayanlag`an. Onin` ta`limatina muwapiq temperament organizmde qaysi bir shirenin` ko`pligine baylanisli. Ol temperamenttin` 1q tu`rin ajiratqan, biraq son` olar to`rtewge keltirilgen. Temperament tu`rlerinin` bul to`rt atamasi ha`mmege jaqsi tanis sangvinik (latin tilinen qan), xolerik (grek tilinen o`t), melanxolik (grek tilinen qara o`t) ha`m flegmatik (grek tilinen silekey).