O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Dastgohlardan foydalanish qo’rsatkichlari. Ular ikki guruhga bo’linadi: Ekstensiv va intensiv qo’rsatkichlar.

• Ekstensiv, ya’ni dastgohlarni ish vao’ti fondidan foydalanish koeffitsienti.

Kekst = Т х
Тр
T - haqiqiy va rejadagi ish vao’ti fondi;

• Intensiv foydalanish koeffitsienti, ya’ni dastgohlar quvvatidan foydalanish darajasi.

Kint =
Ур  (Пн )
Ух
Ux - vao’t birligi ichidagi haqiqiy unumdorlik; Up - shu dastgohning pasportidagi unumdorlik;
Un - ilg’or texnikaviy norma darajasidagi unumdorlik.

• Dastgohlardan integral foydalanish koeffitsienti.

Kintegr. = Keks•Kint

• Foydalanilmay qolgan dastgohlar darajasi, rezerv koeffitsienti:

R = I – Integr.
III. Uzlukli ishlab chiqarish jarayonlarida dastgohlardan foydalanish darajasi, ularning smena koeffitsienti bilan topiladi:

Ksm =
Òì Êóð Ôô

• Gaz. «Delovoy partner» «Tsementnaya promishlennost i rinok» 14 noyabrya 2002 g. №46. st 4

Bunda, Tm – korxonaning o’rnatilgan ishlab chiqarish quvvatiga to’g’ri keladigan mahsulotning mehnat salmog’i (stanok - soat);
Qo’r - o’rnatilgan asosiy texnologik dastgohlarning o’rtacha miqdori;
Ff – bitta dastgohning bir smenada ishlagandagi yillik haqiqiy ish vao’ti fondi (smena - soat).
Smena koeffitsientini hisoblashning eng qulay usuli bir kunda ishlagan stanok – smenalarning umumiy miqdorini smena davomida eng ko’p ishlagan stanoklar soniga nisbati bilan aniqlashdir. Masalan, 270 stanok o’rnatilgan, ulardan I-smenada 200 ta, II- smenada 190 tasi ishlagan. SHunda smena koeffitsienti 1,44 bo’ladi.
200  190  1,44
220
Korxonalar dastgohlarni smena koeffitsientini oshirishga xarakat qilishlari kerak. SHunda asosiy fondlar miqdori o’zgarmasa ham mahsulot ishlab chiqarish hajmi ortadi.
Uzluksiz ishlaydigan jarayonlarda esa dastgohlardan, agregatlardan foydalanishning yuklanish koeffitsienti ishlatiladi:
Kyuk = Â
ÊÔô
Bunda, V – natura birligida ishlab chiqarilgan yillik mahsulot miqdori.
Q - bitta dastgohning bir soat yoki sutkadagi o’rnatilgan unumdorligi, natura birligida.
Korxona quvvati - uning etakchi, tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi tsexlari quvvati bilan topiladi.