Oqsillar va ularning funksiyalari

 
Gel xromatografiyasi 
Bu usul preporativ maqsad uchun, ayniqsa oksidlarni aralashmalardan tozalashda molekulyar 
elak usuli bilan gel xromotografiyasi keng qo`llaniladi. Bu usulda sefadeks deb 
ataladigan donachalar 
shaklidagi 
preporatlardan 
foydalaniladi. 
Donachalar 
suvni 
yaxshi ko`rganlaridan suvli muhitda qattiq shishib gel xosil qiladi. Xromotografiya xronika 
shu gel bilan to`latiladi. Bu usul bo`yicha moddalarni ajratish xamda katta molekulyar 
gelni statsionar pardasi bo`lgan ichki muhitga kira olmasdan tashqarida qolishlari va 
harakatchan faza bilan kolonka bo`yicha pastga siljishga asoslangan. Aksincha kichik 
molekulyar donachalar gel ichiga erkin shimiladilar va shuning uchun kolonka bo`ylab 
sekinroq suriladilar. Katta molekulyar massaga bir kattalikka ega oqsillar sefadeks 
donachalarning ichiga diffundirlanmay kolonkadan molekulyar massadan kattaligiga qarab 
suyuqlik bilan birga birinchi bo`lib kolonkadan chiqadilar. Bu usuldan foydalanib turli 
oqsillarni molekulalarning o`lchamiga qarab bir - biridan ajratib ularning molekulyar 
og`irliklarini belgilash mumkin. 
Elektroforez usullari bilan oqsillarni ajratish oqsil zarachalarining elektor maydonidagi 
xarakatchanligini belgilashga asoslangan oqsillar molekulasida ko`p NH
3
+
(amoniy gruxi) va 
COO- (karbooksil gruxi) mavjud bo`lganidan ular manfiy va musbat zarrachalardir. Elektor 

---

International Conference on Developments in Education 
Hosted from Delhi, India 
https: econferencezone.org 21
st 
August 2022 
38 
maydonida siljish tezligi asosan molekulalar zaryadlangan, hamda shakllar o`lchamiga 
bog`liq. Eritmada zaryadlangan molekulalarning maydondagi erkin xarakati elektroforotik 
jihozda belgilanadi. 
So`nggi yillarda oqsillarni turli tashuvchilar xususan qattiq tutib qoluvchi muxitlar – kog`oz, 
kraxmal geli, agar geli, poleaklamid geli, va boshqalarda hududiy elektroforez keng 
qo`llanmoqda. Bu usulda oqsillarning tekshirish uchun bufer bilan bug`langan lenta shaklidagi 
filter qog`ozi gel karovatiga nuqta yoki chiziq xolatida bir necha oqsil eritmasi tomiziladi. 
Qog`ozning uchi elektrodlar o`rnatilgan bufer eritmasiga botirib quyiladi. Elektronlar turgun 
elektr oqimi yuborilganda paydo bo`lgan elektr maydoni kuchi ta‘sirida qog`ozga tomizilgan 
oqsillar zaryadining miqdori va belgisiga qarab anod yoki katod tomonga bir necha santimetr 
siljiydi. Bufer bilan namlangan tutib turuvchi muxitlar shunday elektroforetik muhit 
tug`diradiki ularda oqsil ham elektr to`ki hamda molekulaning kattaligi buyicha harakat 
qiladi, chunki gel molekulasi elak ko`rinishida xarakat qiladi.