O’quv fanining maqsad va vazifalari

Conrad Gesner
 (1516-1565) 

Shveytsariyalik ensiklopedist olim va bibliograf 

Konrad Gesner birinchilardan insoniyat tomonidan 
hayvonlar va o‗simliklar haqidagi ma‘lumotlarni 
tizimlashtirgan olimlardan biri edi.

Shveytsariyalik olim va bibliograf Konrad Gesner (XVI asr) klassifikatsiyasi 

juda mashhur bo‗lgan; Gesner bu klassifikatsiyani o‗zi tuzgan «umumiy 
kutubxona» degan katta bibliografiya uchun 
ishlab chiqqan edi. Bu asar tomlaridan birida 
har xil tillardagi kitoblar 250 dan ortiq 
bo‗linmadan iborat bo‗lgan klassifikatsiya 
asosida sistemali tartibda joylashtirilgan edi. 
K.Gesner 
klassifikatsiyasida 
maktabda 
o‗qitiladigan «etti erkin san‘at» sistemasiga 
kiradigan fanlar bo‗limlari hamda «fakul‘tet» 
fanlari—falsafa, meditsina, yurisprudentsiya va 
ilohiyot bo‗limlari o‗ziga xos bir tarzda birga 
qo‗shilgan edi. K.Gesner klassifikatsiyasi 
sxemasi, shubhasiz, o‗z davrida juda katta voqea bo‗lgan edi. Usha zamondagi 
bir qancha kutubxona va bibliografiya klassifikatsiyalaridan hamda birmuncha 
keyingi talay kutubxona va bibliografik klassifikatsiyalardan bu sxemani 
quyidagi xususiyatlar: bo‗limlarning batafsil ishlab chiqilganligi; o‗sha 
davrdagi yangi ilmiy masalalarni yorituvchi kitoblar uchun maxsus 
bo‗linmalar ajratilganligi; rubrikalari keng mazmunli kitoblarni bilimning 
xuddi o‗sha tarmog‗iga doir juz‘iy masalalarga bag‗ishlangan tor mazmunli 
kitoblardan ajratishga imkon beradigan sxemaning amalda foydalanishga 
qulayligi, bir-biriga o‗xshash tematikalarni bog‗lab turuvchi juda ko‗p 
48 
yo‗naltirgichlarning borligi ajratib turadi. Klassifikatsiyaning progressiv 
xarakteri yana shu narsada ifodalanardiki, unda «inson turmushi uchun foydali 
mexanik san‘at» degan alohida bo‗lim birinchi bor ajratib ko‗rsatilgan edi. Bu 
bo‗lim arxitektura va binokorlikka doir adabiyotni, kasbkorlik va 
hunarmandchilik haqidagi, taom tayyorlash haqidagi va texnika kompleksini 
tashkil etuvchi boshqa masalalarga doir adabiyotni o‗z ichiga olar edi. 
Uzoq vaqt, yirik xususiy kutubxonada ishlagan nemis idealist faylasufi 
Gotfried Leybnitsning (1646-1716 yillar) kutubxona klassifikatsiyasi juda 
mashhurdir. Garchi uning sxemasiga «fakul‘tet sistemalari» uchun tipik 
bo‗limlar — teologiya (ilohiyot), yurisprudentsiya, meditsina va falsafa 
kiritilgan bo‗lsa-da, ular ancha detallashtirilgan. Bulardan tashqari, Leybnits 
sxemaga ikki bo‗limni: beshinchi — tarix va oltinchi—aralash materiallar va 
umumiy kitoblar bo‗limlarini kiritgan.