O’quv materiallari a ma’ruzalar mavzulari bo`yicha reja, tayanch so`z va iboralar, asosiy matn
Menejment samaradorligining iqtisodiy ko`rsatkichlari tizimi
Download 1.79 Mb.
|
Ma\'ruza Menejmenga kirish
Menejment samaradorligining iqtisodiy ko`rsatkichlari tizimi.
“Ko`rsatkich” – bu biror narsaning rivoji, o`zgarishini bildiruvchi belgi yoki narsa. Ko`rsatkichlar mutlaq yoki nisbiy ko`rinishlarda bo`lishi mumkin. Mutlaq ko`rsatkichlar aniq sharoitda sodir bo`lgan voqea va hodisaning miqdorini, hajmini, qiymatini ifodalaydi. Nisbiy ko`rsatkichlar esa biror mezonning intensivlik darajasini tavsiflaydi. Ishlab chiqarish va boshqarish samaradorligining mezoni sifatida umumlashtiruvchi ko`rsatkichlar qo`llaniladi. Ular oxirgi natijalarni xarakterlaydi va xususiy ko`rsatkichlar resurslarning aniq turlari – mehnat, asosiy fondlar, investitsiyalar uchun qo`llaniladi. Foyda va rentabellik ko`rsatkichlari, faoliyatning oxirgi natijalari boshqarish samaradorligiga muvofiqligini ancha to`liq xarakterlaydi. Ko`rsatkich tushunchasi baholanayotgan predmetning, ob’yektning qandaydir xususiyatlarini, jihatlarini, tomonlarini tavsiflaydi. Boshqaruv samaradorligini belgilaydigan ko`rsatkichlarni uch guruhga bo`lish mumkin: Texnikaviy ko`rsatkichlar. Tashkiliy ko`rsatkichlar. Ijtimoiy ko`rsatkichlar. Menejment samaradorligi o`z tabiati bilan murakkab jarayon. Uni faqat bitta yoki ikkita ko`rsatkich bilan ifodalab bo`lmaydi. Buning uchun ko`rsatkichlar tizimi zarur. Bu tizimni ikkita yirik guruhga bo`lish mumkin. Boshqarish tizimi faoliyatini tavsiflovchi miqdoriy ko`rsatkichlar: boshqaruvdagi jonli mehnatning tejalishini tavsiflovchi ko`rsatkichlar; boshqaruv uchun sarflangan moliyaviy resurslarning tejalishini tavsiflovchi ko`rsatkichlar; boshqarish uchun sarflanadigan vaqtni tejalishini ifodalovchi ko`rsatkichlar. Boshqaruvning ijtimoiy samaradorligini tavsiflovchi sifat ko`rsatkichlari: boshqarishning ilmiy-texnik darajasini ifodalovchi ko`rsatkichlar; boshqaruv apparati xodimlarining malaka darajasini tavsiflovchi ko`rsatkichlar; qabul qilingan qarorlar samaradorligini tavsiflovchi ko`rsatkichlar; boshqaruv jarayonidagi axborotlarning ishonchliligi va to`liqligini ifodalovchi ko`rsatkichlar; boshqarish madaniyatini tavsiflovchi ko`rsatkichlar; kommunikatsiyaning samaradorligini ifodalovchi ko`rsatkichlar; boshqaruv apparatidagi mehnat sharoitini tavsiflovchi ko`rsatkichlar va hokazo. Shunday qilib, boshqaruv samaradorligiga baho berish uchun juda ko`p turli-tuman miqdoriy va sifat ko`rsatkichlari qo`llaniladi. Har bir ko`rsatkichni quyidagi tarzda taqqoslash kerak: biror davr haqiqiy ko`rsatkichlarini rejadagi, haqiqatdagi ko`rsatkichlar bilan; joriy davr haqiqiy ko`rsatkichlarini o`tgan davrlar ko`rsatkichlari bilan; bir korxona haqiqiy ko`rsatkichlarini boshqa korxona haqiqiy ko`rsatkichlari bilan. Shundagina iqtisodiy tahlil ham makon, ham zamon nuqtai nazaridan amalga oshirilgan bo`ladi. Boshqaruv mehnati samaradorligi (bir yil hisobida) quyidagicha hisoblanadi: Bunda: - boshqaruv samaradorligi indeksi; va - bazis va joriy davrlarda erishilgan samara (yalpi yoki tovar mahsuloti); - - bazis va joriy davrlardagi boshqaruv xarajatlari. Yillik boshqaruv xarajatlari quyidagi xarajatlarni o`z ichiga oladi: muhandis-texnik xodimlar va xizmatchilar ish haqi; material uchun xarajatlar; EHM va orgtexnikani ekspluatatsiyasi uchun sarflangan xarajatlar; qo`shimcha va bir yo`la qilinadigan xarajatlar (boshqaruv texnikasi va uskunalarini sotib olish, tashkiliy loyihalarni moliyalashtirish va h.k.z). Ishlab chiqarishni boshqarish uchun sarflanadigan yillik umumiy sarf ( ) quyidagicha aniqlanadi: Bunda: - boshqarish uchun sarflangan bir asosga keltirilgan xarajatlar; - yillik joriy xarajatlar; - samaradorlikning normativ koeffitsienti (0,15); - bir yo`la xarajatlar. Yillik joriy xarajatlar quyidagicha hisoblanadi: Bunda: - boshqaruv xodimlarining ish haqi uchun sarflar; - boshqarish uchun zarur bo`lgan materiallarga sarflangan xarajatlar; - qo`shimcha va turli xarajatlar koeffitsienti. Qo`shimcha xarajatlar: xizmat safarlari; transportni moliyalash; ixtiro va ratsionalizatorlik takliflarini tadbiq qilishga ajratilgan sarflar; mehnatni himoya qilish kabi xarajatlardan tashkil topadi. Bir yo`la xarajatlar quyidagi formula orqali hisoblanadi: Bunda: - boshqaruv texnikalarini sotib olish uchun xarajatlar; boshqaruvni takomillashtirish uchun bajarilgan ilmiy ishlanmalar, loyihalar uchun xarajatlar. Boshqaruv tizimi samaradorligini tavsiflash uchun umumlashtiruvchi ko`rsatkich va bir guruh xususiy ko`rsatkichlar qo`llaniladi. Umumlashtiruvchi ko`rsatkich quyidagicha hisoblanadi: Bunda: - boshqaruv tizimi samaradorligi; - yillik boshqaruv xarajatlari; - asosiy ishlab chiqarish fondlari (aktiv); - aylanma fondlar; va - ishlab chiqarishni kooperativlashtirish va kontsentratsiyalash darajalari. Bunda: - kooperativlashtirish koeffitsienti; - mazkur korxona mahsuloti qiymatidagi kooperativlashgan yarim fabrikatlar salmog’i; - taqqoslanayotgan (taqqoslash bazasi qabul qilingan) korxonaning umumiy tannarxidagi kooperativlashgan mahsulot salmog’i. Bunda: - kontsentratsiyalash darajasi; - mazkur korxonaning asosiy fondlari qiymati; - taqqoslash bazasi qilib shartli qabul qilingan korxonaning asosiy fondlari qiymati. Yuqorida ta`kidlaganimizdek, boshqarilayotgan ob’yekt, ya`ni korxona ishlab chiqarish samaradorligi korxona sof mahsulotiga asoslanib hisoblangan mehnat unumdorligi darajasi bilan ifodalanadi, ya`ni Bunda: - ishlab chiqarish samaradorligi; - korxonaning sof mahsuloti; - korxonada band bo`lgan xodimlarning o`rtacha soni. Boshqarish tizimi samaradorligi ko`rsatkichi quyidagi bog’lanishda o`z aksini topadi: Shunday qilib, Kbts qancha kichik bo`lsa, boshqarish tizimi samaradorligi shuncha yuqori bo`ladi, chunki, boshqarish uchun xarajat darajasi kam bo`lib, mehnat unumdorligi yuqori bo`lsa, ishlab chiqarish shuncha tejamli va maqsadga muvofiq boshqarilgan bo`ladi. Download 1.79 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling