O’quv materiallari a ma’ruzalar mavzulari bo`yicha reja, tayanch so`z va iboralar, asosiy matn

Qaror qabul qilish uslublari.
Qaror qabul qilishning har qanday uslubini modellashtirishning bir ko`rinishi sifatida ko`rib chiqish mumkin. Modellashtirishda qo`shimcha bir qancha uslublar mavjudki, bu uslublar rahbarga bir qancha mavjud muqobillardan maqsadlarga erishishni ta`minlaydigan qarorni qabul qilishga ko`maklashadi. Qaror qabul qilishning asosan ikki uslubi ahamiyatga ega:

1. 
   To`lov matritsasi.
   
2. 
   Qarorlar shajarasi.
   

To`lov matritsasi – bu rahbarga bir necha variantlardan birtasini tanlashga yordam beradigan statistik qarorlar nazariyasi uslublaridan biri hisoblanadi. To`lov bunda mukofot yoki foyda sifatida ko`riladi, ya`ni biron bir aniq sharoitda aniq strategiyadan olinadigan foyda.
Agar to`lovni jadval ko`rinishida aks ettirilsa, to`lov matritsasiga ega bo`lamiz.

	Ob-havo sharoiti	Tuman (0,1)	Ochiqhavo (0,9)
1.Strategiya: samolyot		+ 2000	+ 4500
2. Strategiya: poyezd		+ 3000	+ 3000

Umuman to`lov matritsasi quyidagi hollarda foydali:

1. 
   Muqobillar yoki strategiya variantlarining ma`lum miqdordagi chegarasi mavjud bo`lsa;
   
2. 
   Nima sodir bo`lishi mumkinligi to`la aniq bo`lmasa;
   
3. 
   Qabul qilinadigan qarorlar natijasi qanday muqobillikni tanlanganligidan va qaysi sharoit haqiqatda amalga oshganligidan bog’liq bo`lsa.
   

Hamma qaror qabul qilish holatlarida rahbar hodisaning ehtimolligini baholashiga to`g’ri keladi. Ehtimollik 1 dan (hodisa aniq sodir bo`ladi), 0 gacha (hodisa aniq sodir bo`lmaydi) aniqlanadi. Ehtimollik tendentsiyasini tanlash o`tmishdagi tendentsiyalarga yoki rahbarning bunday vaziyatlardagi shaxsiy tajribalaridan kelib chiqqan sub’yektiv baholanishiga asoslanishi mumkin.
Ehtimollik kutiladigan miqdorni aniqlashga to`g’ridan-to`g’ri, ya`ni to`lov matritsasining markaziy kontseptsiyasiga ta`sir ko`rsatadi. Muqobil yoki strategiya variantining kutiladigan miqdori - bu yuzaga chiqishi mumkin bo`lgan miqdorlarning ehtimollikka bo`lgan ko`paytmasi. Masalan, agar siz muzqaymoq sotish do`koniga mablag’larni joylashtirish 0,5 ehtimollik bilan 5000 dollar, 0,2 ehtimollik bilan 10000 dollar va 0,3 ehtimollik bilan 3000 dollar yillik daromadni keltiradi, deb o`ylasangiz, unda kutiladigan miqdor quyidagicha bo`ladi:
5000*(0,5)+10000*(0,2)+3000*(0,3)=5400 dollar
Har bir al’ternativaning kutiladigan miqdorni aniqlab, natijalarni matritsa ko`rinishida joylashtirgandan so`ng rahbar qiyinchiliksiz qaysi tanlov berilgan mezonlarda yaxshiroq ekanligini aniqlashi mumkin. Bu tanlov yuqoriroq bo`lgan kutiladigan miqdorga to`g’ri keladi.