O‘quv uslubiy majmua tilshunoslik nazariyasi

6-amaliy mashg‘ulot. Morfologik va geneologik tasnif.
Tilning boyligi irqning oq yoki sariq ekanligiga bog‘liq emas. Shunday qilib, geneologik tasnif qardosh tillarning tarixiy taraqqiyot jarayonida bir o‘zak tilidan tarqalganligini va ularning o‘zaro munosabatini, so‘z ma’nolari va grammatik shakllarini, nutq tovushlarining bir-biriga yaqinligini, o‘xshashligini nazarda tutib, tillarni guruhlarga ajratadi.
Hozirgi vaqtda tarixi o‘rganilib, bir-biri bilan qardosh ekanligi aniqlangan tillar oilasi quyidagilardan iborat.
1. Hind- yevropa tillari oilasi.
2. Xom-som tillari oilasi.
3. Turk tillari oilasi.
4. Ugor-fin tillari oilasi.
5. Kavkaz tillari oilasi.
6. Xitoy-tibet tillari oilasi.
7. Dravid tillari oilasi.
8. Indonei tillari oilasi kabilar.


Roman tillari guruhi:
a) fransuz tili. Bu til Fransiyaning (poytaxti Parij) davlat tili bo‘lib, bu tilda 60 million kishi so‘zlashadi;
b) italyan tili. Bu til Italiyaning (poytaxti Rim) davlat tili bo‘lib, bu tilda 50 millionga yaqin kishi so‘zlashadi;
v) ispan tili. Bu til Ispaniyaning (poytaxti Madrid) davlat tili bo‘lib, bu tilda 95 millionga yaqin kishi so‘zlashadi;
g) portugal tili. Bu til Portugaliyaning (poytaxti Lissabon) davlat tilib bo‘lib, bu tilda 45 milliondan ortiq kishi so‘zlashadi;
d) rumin tili. Bu til Ruminiya Respublikasining (poytaxti Buxarest) davlat tilib bo‘lib, bu tilda 18 millionga yaqin kishi so‘zlashadi;
e) moldava tili. Bu til Moldaviya respublikasining (poytaxti Kishinev) davlat tili bo‘lib, bu tilda 2 millionga yaqin kishi so‘zlashadi;
j) provansal tili. Bu tilda so‘zlashuvchilar 10 milliondan ko‘p kishi bo‘lib, ular Fransiyaning janubi-sharqida yashaydi;
z) sardin tili. Bu tilda so‘zlashuvchilar bir milliondan ortiq bo‘lib, ular Italiyaga qarashli Sardiniya orolida yashaydi;
i) katalan tili. Bu tilda so‘zlashuvchilar besh milliondan oshiq kishi bo‘lib, ular asosan, Ispaniyada yashaydi;
k) reto-roman tili. Bu tilda so‘zlashuvchilar 550 ming kishi bo‘lib, ularning aksariyati Italiyada yashaydi.
O‘lik tillardan latin, osk, umbr tillari ham roman tillari guruhiga kiradi.


Eron tillari guruhiga quyidagi tillar kiradi:
a) fors tili. Bu tilda 30 millionga yaqin kishi so‘zlashadi, u Eronning (poytaxti Tehron) davlat tili bo‘lib, arab yozuvidan foydalanadi;
b) pushtu-dari tillari. Bu tillarda 15 millionga yaqin kishi so‘zlashadi. U Afg‘onistonning (poytaxti Kobul) davlat tili bo‘lib, unda arab yozuvidan foydalaniladi;
v) kurd tili. 3 milliondan ortiq bo‘lgan kurd xalqi Eronda, Iroqda, Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi mamlakatlarida va Turkiyada yashaydi;
g) tojik tili. Bu til Tojikiston respublikasining (poytaxti Dushanbe) davlat tili bo‘lib, bu tilda ikki milliondan ortiq kishi so‘zlashadi.
d) osetin tili. Bu til Osetiya respublikasining davlat tili bo‘lib, bu tilda 550 mingga yaqin kishi so‘zlashadi;
e) baluchi tili. Bu tilda so‘zlovchilar Pokistonda va Eronda yashaydi.
Eron tillari guruhiga bulardan tashqari tolish tili, tog‘ tili, o‘lik tillardan esa qadimgi fors, pahlavi, sug‘du, xorazmiy tillari kiradi.