O’quv-uslubiy mаjmuа tuzuvchilari: Odilova N. G. – Tdpu masofaviy ta’lim kаfеdrаsi dotsent v/b. Tаqrizchilar

3 Psixologiya fanida uchta katta guruhga ajratilgan sezgilar (ekstroretseptiv, proprioretseptiv, introretseptiv)ga kiradigan sezgi turlarining tartib raqamini ko‘rsating.

1. 
   Ko‘rish sezgilari;
   
2. 
   Eshitish sezgilari;
   
3. 
   Hid bilish sezgilari;
   
4. 
   Ta’m bilish sezgilari;
   
5. 
   Teri sezgilari;
   
6. 
   Muskul – harakat (kinestetik);
   
7. 
   Statik sezgilar;
   
8. 
   Organik sezgilar;
   

4. Xromatik va axromatik ranglarni ko‘rsating.


5.Miyaning qaysi qismi qaysi analizator ta’sirini qabul qiladi?

№	analizator
1
2
3
4
5

6.Statik sezgilar hamda organik sezgilarni ajratib yozing.

№	statik sezgilar	organik sezgilar
1
2
3

1. 
   Og‘irlik
   
2. 
   Og‘riq
   
3. 
   chanqoq
   
4. 
   Qarshilik
   
5. 
   organlar harakati
   
6. 
   noxush tuyg‘ular
   

7.Sezgi qonuniyatlarini unga mos ta’rif bilan birlashtiring.

№	Sezgi qonuniyatlari				Mazmuni
1	salbiy moslashish			A	Boshqa analizator faoliyati ta’sirida analizator sezuvchanligining o‘zgarishi
2	sezgilarning o‘zaro ta’siri			B	qo‘zg‘alish ta’sirida boshqa analizatorlarga xos bo‘lgan bir xil sezgi analizatorining hosil bo‘lishi
3	ijobiy moslashish			C	seskantiruvchining davomli ta’sirida sezgining to‘liq g‘oyib bo‘lishi
4	sensibilizatsiya			D	kuchsiz seskantiruvchi ta’sirida sezuvchanlikning oshishi
5	sinesteziya			E	Analizatorlarning o‘zaro ta’sirlashishi, hamda, muntazam mashqlar natijasida sezuvchanlikning oshishi
Javoblar:		1-	2-		3-	4-	5-

8.Anagrammani yeching

S	S	E	Z	G	I	A	N	A	L	I
E	E	K	S	T	S	R	O	T	A	Z
N	O	R	P	R	O	R	E	T	S	E
S	P	R	I	O	R	E	V	I	T	P
I	I	T	P	E	S	T	E	S	E	Z
B	V	Z	K	I	L	N	A	CH	V	U
I	I	N	T	R	O	O	R	E	T	S
L	V	I	B	R	G	V	I	T	P	E
I	I	S	T	A	E	SH	I	T	I	SH
Z	Y	K	O’	R	I	SH	I	O	R	G
A	A	K	I	T	A	X	K	I	N	A
T	A	X	R	O	M	R	O	M	A	T
S	A	D	A	P	T	A	T	S	K	I
I	K	I	N	E	S	T	E	I	Y	A
Y	E	F	F	A	K	I	T	T	U	SH
A	R	E	N	T	A	T	S	I	Y	A

1. Sezgi	9. Ko’rish
2. Analizator	10. Organik
3. Ekstroretsiptiv	11. Axromatik
4. Proprioretseptiv	12. Xromatik
5. Sezuvchanlik	13. Adoptatsiya
6. Interoretseptiv	14. Sensibilizatsiya
7. Vibratsiya	15. Afferentatsiya
8. Eshitish	16. Tush

9. 
   Mavzu bo‘yicha test topshiriqlari
   

1. Sezgi – bu:

a) moddiy dunyo jismlari va hodisalarining alohida xossalarini aks ettirishdan iborat bo‘lgan miya ta’sirlanishi;
b) sodda tuzilgan psixik jarayon bo‘lib, u moddiy dunyo jismlari va hodisalarining alohida xossalarini aks ettirishdan, shuningdek, seskantiruvchilarning mos bo‘lgan retseptorlarga bevosita ta’siri ostidagi organizmning ichki holatlaridan iborat;
v) moddiy dunyo jismlari va hodisalarining bosh miya po‘stlog‘ida aks etish jarayoni;
g) atrof-olamga bo‘lgan munosabatningsub’ektiv kechinmasi jarayoni.
2. Retseptorda hosil bo‘lgan qo‘zg‘alishlarning asab tizimining yuqori darajalariga o‘tkazilish yo‘llari ... deb ataladi:
a) afferent;
b) efferent;
v) samarali;
g) affektiv.
3. Seskantiruvchining ikkila jadalligi o‘rtasidagi eng kichik o‘lchami ta’sirida paydo bo‘ladigan dastlabki his etish ... deb ataladi:
a) absolyut quyi bo‘sag‘a;
b) farqlash bo‘sag‘asi;
v) sezgilarning vaqtinchalik bo‘sag‘asi;
g) jadallikka nisbatan sezuvchanlik ko‘lami.
4. Organizmning ichki muhitidagi ta’sirlarni aks ettiradigan retseptorlar ... deb ataladi:
a) eksteroretseptorlar;
b) interoretseptorlar;
v) proprioretseptorlar;
g) ichki retseptorlar.
7-mavzu: Idrok

1. 
   Illuziya turlariga ta’rif bering va qaysi shakl qaysi illuziya turiga mos kelishini belgilang.
   

Ob’ektiv illyuziya -

Sub’ektiv illyuziya –

2. 
   Nuqtalar o‘rniga mos raqamlarni qo‘ying.
   

Nerv markazlaridagi nerv hujayralari qo‘zg‘algan vaqtda .............

Nerv markazlaridagi nerv hujayralari tormozlanish vaqtida .............
1) ular ish bajaradi;
2) nerv hujayralari dam oladi;
3) nerv hujayralari o‘ziga energiya to‘playdi;
4) nerv markazining ishi yaxshilanadi;
5) refleks hosil bo‘ladi.

3. 
   Mavzu bo‘yicha test topshiriqlari
   

1. Idrok:

a) jismlarning ahamiyatli xossa va sifatlarini yig‘indi holatida aks ettirish;
b) moddiy olam jismlarini aks ettirishda paydo bo‘ladigan sezgilar yig‘indisi;
v) jism va hodisalarni ularning mos retseptorlarga bevosita ta’sir ko‘rsatishida yaxlit aks ettirish;
g) voqelikning bilan inson o‘tmish tajribasi o‘rtasidagi munosabatning bog‘liqligi.

2. Idrokning fazoviy, vaqt, harakat idroklariga tasniflanishining asosiy mezoni:

a) yetakchi analizator;
b) aks ettirish jismi;
v) materiya mavjudligi shakli;
g) sub’ekt faolligi.
3. Idrokning ixtiyoriy va ixtiyorsiz turlarga bo‘linishiga asos bo‘lib xizmat qiladi:
a) yetakchi analizator;
b) aks ettirish jismi;
v) materiya mavjudligi shakli;
g) sub’ekt faolligi xususiyatining maqsadga yo‘nalganligi.
4. Idrokning inson psixik hayotining mazmuni va shaxs xususiyatlariga bog‘liqligi:
a) insayt;
b) pertseptsiya;
v) appertseptsiya;
g) sensibellik.


8-mavzu: Xotira

1. 
   Quyidagi misollardan qaysi biri inson xotirasidagi qaysi assotsiatsiyaga mos kelishini aniqlang.
   

№	Misollar	xotira assotsiatsiyalari
1	bola dastavval bog‘chaga kelgan paytida bog‘cha mudirasining tashqi ko‘rinishi, ovozi va munosabatlarini o‘z onasiga o‘xshatishi mumkin. Keyinchalik bola onasini ko‘rganda, mudira opasini va aksincha mudira opasini ko‘rganda onasini eslaydigan bo‘lib qoladi.
2	bog‘chada bolasi har kuni o‘zining tarbiyachi opasi va tarbiyalanayotgan guruhini idrok qiladi. Keyinchalik, ya’ni katta bo‘lgandan so‘ng bog‘chasini eslasa tarbiyachi opasi va aksincha, tarbiyachi opasini eslasa, bog‘cha guruhi ko‘z o‘ngida gavdalanadi.
3	yoz-qish, issiq-sovuq kabi narsalar

2. 
   Xotira turlarini aniqlang
   

№	Qisqacha ta’rif
1	inson faoliyatining har bir turida ruhiy faollikning u yoki bu ko‘rinishlarini ustunlik qilishida kuzatiladi
2	his-tuyg‘ular, ruhiy kechinmalar, hissiyotlar, ehtiyojlarimiz va qiziqishlarimiz qanday qondirilayotganligidan, atrofimizdagi narsa va hodisalarning xususiyatiga nisbatan munosabatimiz qay tarzda amalga oshirilayotganligidan doimo xabar berib turish imkoniyatiga ega
3	tasavvurlar va turmush manzaralari, shuning bilan birga, tovushlar, ta’mlar, ranglar shakllar, bilan bog‘liq bo‘lgan xotira turi
4	fikr va mulohazalar, aniq hukm hamda xulosa chiqarishlar tashkil etadi
5	ma’lum maqsadni ro‘yobga chiqarish uchun muayyan davrlarda aqliy harakatlarga suyangan holda amalga oshirilishidan iborat xotira jarayoni
6	ma’lum maqsadsiz aqliy, asabiy, irodaviy zo‘r berishsiz hayotiy ahamiyatga ega bo‘lgan keng ko‘lamdagi ma’lumot, xabar, axborot, ta’surotlarning ko‘pchilik qismini aks ettirish
7	muayyan daqiqalarda, lahzalarda, ayni paytda bevosita idrok qilinayotgan narsalarni go‘yo ko‘rishda, eshitishda davom etayotgandek tuyulishi
8	inson tomonidan bevosita amalga oshirilayotgan faol tezkor harakatlar, usullar uchun xizmat qiluvchi jarayonni anglatuvchi mnemik holat

3.