Oʻquvchining fish yoshi

1 - tip. Individ guruhini o’z faoliyatiga xalaqit berayotgan narsa sifatida idrokqiladi yoki unga neytral munosabatda bo’ladi. Guruh individ tomonidan yaxlit birlik sifatida idrok etilmaydi. Individ hamkorlikdagi faoliyatdan o’zini chetga tortadi,ko’proq individual faoliyatni xush ko’radi, uning guruh azolari bilan bo’lgan aloqalari sust bo’ladi. Guruhni idrok etishning bunday tipini « Individualistik тип» deb atash mumkin.
3 – tip. Individ guruhni u yoki bu shaxsiy maqsadlarga erishish vositasi sifatida idrok etadi. Bunda guruh individ uchun qanchalik foydaligiga boǵliq ravishda idrok etiladi va baholanadi. Individ guruhning mutasaddi, muayyan masalalar bo’yicha zarur axborotni va yordamni bera oladigan vakillarini maqul ko’radi. Guruhni idrok etishning mazkur tipini «Pragmatik тип» deb atash mumkin.
2- tip. Individ guruhini yahlit birlik va mustaqil qadriyat sifatida idrok qiladi. Uning uchun butun guruh va guruh azolarining muammolari birinchi o’rinda turadi. Shu tufayli individ butun guruhning ham, ayrim azolarning ham muvaffaqiyatidan o’zini manfaatdor, deb biladi. Umumiy faoliyatga o’z hissasini qo’shiga intiladi. Individda jamoaviy mehnatga nisbatan ehtiyoj kuzatiladi. Guruhngi idrok etishning bunday tipini «Kollektivistik tip» deb atash mumkin. So’rovnoma 14 hukmdan iborat. Har bir hukm 3 muqobil variantga ega. Variantlar guruhni idrok etishning 3 tipidan biriga mos keladi.

7-test topshiriq
Shaxslararo munosabatlar interpersonal tashhisining modifikaciyalashtirilgan varianti
(T.Liri - Sobchik)
O’smirning ijtimoiy voqelikdagi o’z-o’zini qidirish, shaxsiy xususiyatlarni aniqlash jarayoni ko’p hollarda ichki nizolarni keltirib chiqaradi. Bolaligi nihoyasiga yetgan-u, hali katta bo’lmagan inson -- o’smir uchun o’zining yangi «Meni” obrazini qidirish ancha oǵriqli va davomiy kechadi.
Ularga etibor bermaslikka urinish o’smirning atrofdagilar bilan munosabatlariga buzilishiga olib kelmaydi.
Shaxslararo munosabatlar sohasida vujudga keladigan nizolar o’smirlar tomonidan emocional affektiv tarzda qabul qilinadi, ular barkamol shaxs kamolotiga to’sqinlik qilib, o’smirning hayotiy faoliyatsamarasizligiga sabab bo’ladi.
Shaxslararo munosabatlar tashhisining (T.Liri - Sobchik) modifikaciyalashtirilgan varianti shaxslararo va ichki ziddiyatlar strukturasini o’rganish uchun juda qulay. Empirik jihatdan isbotlanganki, o’z-o’zini baholash strukturasi (real «Men” va ideal «Men”)dagi jiddiy o’zaro nomuvofiqlik shaxsning ichki disgarmoniyasidan darak berib, uning nizo uyǵotuvchi xulq-atvoriga sabab bo’ladi. Mazkur metodikaning qimmati shundaki, u o’z-o’zini baholash tizimidagi nomuvofiqlikni va uning xarakterini aniqlashga qodir bo’lgan yagona o’lchov asbobi ekanidadir.
Xilma-xil psixodiagnostik metodikalar orasida shaxslararo munosabatlarning interpersonal diagnostikasi anketalar va ko’p omilli so’rovnomalarning ijobiy tomonlarini o’z ichiga olganligi bilan ajralib turadi. Ushbu metodlar esa motivaciyalangan buzilishlar va va sinaluvchining tadqiqot jarayoniga ustanovkalari tasiridan xoli emas.
Shaxslararo munosabatlar diagnostikasi metodi T.Liri (1969) ishlab chiqqan original variantdan asosan boshqa psixodiagnostik tadqiqotlar natijalari bilan qiyoslashda asoslab berilgan talqin bilan farqlanadi. Bundan tashqari, L.N.Sobchik tomonidan sport jamoalaridagi (1972, 1974, L.Sobchik), ishlab chiqarish jamoalari, talabalar jamoalari va boshqa turdagi kichik guruhlardagi (L.Sobchik 1986, M.Maleshina, 1986) shaxslararo munosabatlarni o’rganish jarayonida sinovdan o’tkazilgan metodikaning verbal materialini moslashtirish ishlari amalga oshirildi. Ammo metodikani qo’llash amaliyoti so’rovnoma hukmlarining ayrimlari mukammal tuzilmaganligi ko’rsatdi. Bu holat metodikani tahrirlash va moslashtirish yuzasidan qo’shimcha chora-tadbirlarni amalga oshirishga undadi. Shuningdek, natijalarni qayd etish va hisoblab chiqishning o’zgacharoq qulay va tezkor usuli ishlab chiqildi.
Shaxs atrofdagilar bilan o’zaro tasirning dolzarblashgan jarayonidagi xatti - harakatlarida namoyon bo’lishiga asoslanib Timoti Liri empirik kuzatishlarni shaxslararo o’zaro tasirining 8ta umumiy, yoki 16 ta tobora konkretlashtirilgan oktantlari – variatnlari ko’rinishida sistemalashtirgan. Shaxslararo xulq-atvor tiplariga muvofiq jami 128 ta anchagina oddiy tavsif-epitetlardan iborat so’rovnoma ishlab chiqilgan. Sifat tavsifi u yoki bu shaxslararo munosabatlar variantini aks ettiruvchi ustuvor tiplarni aniqlashni ko’zda tutadi. Oktantlarning ifodalanganlik darajasi tegishli ballar va shaxsning malum tavsiflari bilan belgilanadi. Oktantlarning qutbiy tavsiflariga to’xtalib o’tamiz.
Shaxslararo munosabatlarning dastlabki (1, -2, -3, -4 -) to’rtta tipi nokonform tendenciyalar ustunligi va dezyuktiv (konfliktli) ko’rinishlarga moyillik (3 - 4), fikrlarning ko’proq mustaqilligi va o’z nuqtai nazarini himoyalashda qatiylik, liderlik va usto’vorlik tendenciyalari (1 - 2) bilan xarakterlanadi. Qolgan to’rtta (5, -6, -7, -8 -) oktant aksincha kartinani namoyon etadi: konform tendenciyalar ustunligi, atrofdagilar bilan aloqalarda kongruentlik (7, 8), o’ziga ishnomaslik, atrofdagilar fikriga yon bosish, murosaga moyillik (5,6)ni bildiradi.
Psixogrammada oktantlar berk tuzilma sifatida berilib, uning chegaralarida shaxslararo munosabatlardagi xulq-atvor uslubiga xos xususiyatlar joylashtirilgan. Ana shu shaxslararo munosabatlardagi xulq-atvor tiplariga muvofiq tarzda 128 ta sodda, turli xarakterli xususiyatlarni aks ettiruvchi epitetlar tuzilgan. Metodikaning modifikaciyalashtirilgan variantida maxsus javob varaqasi mavjud bo’lib, unda 1 dan 128 gacha bo’lgan raqamlar shunday joylashtirilganki, har bir oktant bo’yicha ballarni hisoblash deyarli avtomatlashtiriladi.

So’rovnoma bandlari bo’yicha o’z-o’zini baholar ekan, sinaluvchi tegishli xususiyatni o’zi uchun xos deb bilginida, javob varaqasida unga mos raqamni o’chirib quyishi, mos emas» degan fikrda bo’lsa, raqamga tegmay o’tishi kerak. Bunda quyidagicha yo’riqnoma beriladi: Sizning oldingizda insonga xos turli xususiyatlarni o’zida jamlagan so’rovnoma. Undagi har bir hukmni o’qib, so’ng u sizga, sizning o’zingiz haqingizdagi tasavvurlaringizga mos yoki mos emasligi to’ǵrisida o’ylab ko’ring. Agar mos deb hisoblasangiz, avob varaqasidagi tegishli raqamni «x” belgi qo’yib o’chiring, mos emas deb hisoblasangiz, javob varaqasida hech qanday belgi qo’ymang. Etiborli bo’ling!

Sinaluvchi o’zi va o’zining dolzarb «Men” ini baholagach, unga o’z-o’zini baholash strukturasida o’zaro muvofiqlikni aniqlash uchun ideal «Men”ini baholash taklif etiladi. Bunda quyidagi yo’riqnoma beriladi: Endi siz yana o’sha so’rovnomadagi xususiyatlardan foydalanib, ideal «Men”ingizni, yani siz intiladigan, siz talpinadigan, siz o’shanday bo’lishni xohlaydigan «Men”ni baholang. Har bir xususiyat ideal «Men”ingizga xos yoki xos emasligiga muvofiq (bu xususiyat sizning real «Men”ingizga ham xos yoki xos emas bo’lishi mumkin) javob varaqasidagi tegishli raqamni o’chiring yohud o’chirmay qoldiring.

METODIKA SO’ROVNOMASI