Organik kimyodan mustaqil ta`lim uchun dasturlashtirilgan topshiriqlar yaratish texnologiyasi

 
65 
 
P r
o p a n
4 4
- 4 2
B o
` t a n
5 8
- 0 . 5
P e
n t a n
7 2
+ 3 6
g e
k s a n
8 6
+ 6 9
( B u s o n q i y m a t l a r n i yo d d a s a q l a s h s h a r t e m a s )
Q u yi d a g i u c h t a a r o m a t i k b i r i k m a m o l e k u l y a r m a s s a s i b i l a n
k e l t i r i l g a n .
T o l u o l ( 9 2 ) , k s i l o l ( 1 0 6 ) , b e n z o l ( 7 8 )
U l a r n i q a y n a s h x a r o r a t i o r t i b b o o r i s h t a r t i b i d a
j o y l a s h t i r i n g . B u n d a q a yn a s h x a r o r a t i p a s t r o q m o d d a l a r q a t o r i n i
c h a p t o m o n i d a j o y l a s h s i n .
T o l u o l i m o l e k u l ya r f o r m u l a s i C
7
H
8 .
T o l u o l n i t u z i l i s h f o r m u l a s i n i b e n z o l d a n b i t t a v o d o r o d n i
m e t a l g u r u x g a a l m a s h t i r i s h y o ` l i b i l a n x o s i l q i l i s h m u m k i n .
X u d d i s h u n i n g d e k v o d o r o d e t i l g u r u x g a a l m a s h t i r i l s a e t i l
b e n z o l , p r o p e l g u r u h g a a l m a s h t i r i l s a p r o p e l b e n z o l x o s i l b o ` l a d i .
T o l u o l , e t i l b e n z o l v a p r o p e l b e n z o l n i t u z i l i s h f o r m u l a s i n i
y o z i n g v a 4 3 b a n d b i l a n j a v o b i n g i z n i t e k s h i r i n g .
U g l e v o d o r o d l a r n o m i n i y a x s h i o ` z l a s h t i r i s h u c h u n 4 3 d a n
b o s h l a b y a n a t a k r o r l a n g .

---

 
66 
 
A l k a n l a r - b u t o ` y i n g a n u g l e v o d o r o d l a r n i x a l q a r o n o m i .
U l a r n i n o m i – a n q o ` s h i m c h a b i l a n t u g a l l a n a d i . K s i l o l a l k a n e m a s ,
a r o m a t i c u g l e v o d o r o d .
2 9 - b a n d g a q a y t i n g .
B e n z o l x a l q a s i d a m e t a l g u r u x i n i u c h x i l j o yl a s h t i r i s h
m u m k i n . U l a r q u y i d a g i c h a b o ` l s a s i z n i n g j a v o b i n g i z t o ` g ` r i .
K s i l o l b i l a n e m p i r i c f o r m u l a s i a m m o m o n o a l m a s h g a n
alkil benzol … deb no mlanadi. Javobingizni 43 band bilan
s o l i s h t i r i b k o ` r i n g .
* K s i l o l n i y a n a b o s h q a c h a t u z i l i s h i z o m e r i b o r m i . ?
* X a - - - - - - 2 3
* y o ` q - - - - - 2 9
T o g ` r i b u n d a y b i r i k m a l a r i z o m e r l a r d e y i l a d i . I z o m e r
k s i l o l l a r n i e m p i r i c f o r m u l a s i b i r x i l ( C
8
H
1 0
) a m m o t u z i l i s h i x a r
x i l .
K s i l o l l a r n i t u z i l i s h f o r m u l a l a r i n i y o z i n g . J a v o b i n g i z n i 4 6 b i l a n
t e k s h i r i b k o ` r i n g .
K e y i n g i b a n d g a o ` t i n g .
N o t o g ` r i , p r o p e l b e n z o l n i e m p i r i c f o r m u l a s i C
9
H
1 2
.
K o m p o n e n t l a r n i e m p i r i c f o r m u l a s i C
8
H
1 9
3 7 r a q a m g a q a y t i n g .
N o t o ` g ` r i . B e n z o l n i f o r m u l a s i C
6
H
6
. T o l u o l b e n z o l d a g i b i t t a
v o d o r o d a t o m i n i ( H ) m e t a l g u r u x g a ( C H
3
) a l m a s h t i r i s h n a t i j a s i d a
x o s i l q i l i n a d i .
T o l u o l n i m o l e k u l ya r f o r m u l a s i q a n d a y? J a v o b i n g i z n i
4 3 b i l a n t e k s h i r i n g .

---