Organik kimyoni endi boshlaganlar uchun maslahatlar


Download 1.93 Mb.
bet5/21
Sana28.09.2023
Hajmi1.93 Mb.
#1689210
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Bog'liq
Organika nazarya tayyori (1)

O`zbekchada o`qilishi

Grekchada o`qilishi

1

Bir

Un

2

Ikki

Do

3

Uch

Tri

4

To`rt

Tetra

5

Besh

Penta

6

Olti

Geksa

7

Yetti

Gepta

8

Sakkiz

Okta

9

To`qqiz

Nona

10

O`n

Deka

11

O`n bir (10+1)

undeka (1+10)

12

O`n ikki (10+2)

dodeka (2+10)

13

O`n uch (10+3)

Trideka(3+10)

20

Yigirma

Eykoza

22

Yigirma ikki (20+2)

Dokoza(2+20)

28

Yigirma sakkiz (20+8)

Oktakoza(8+20)

30

O`ttiz

Triakonta

35

O`ttiz besh (30+5)

Pentatriakonta(5+30)

40

Qirq

Tetrakonta

50

Ellik

Pentakonta

55

Ellik besh (50+5)

Pentapentakonta(5+50)

59

Ellik to`qqiz (50+9)

Nonapentakonta(9+50)

21-29 uchun oxiridagi 10 lik uchun koza asos hisoblanadi. 30 va undan yuqori sonlar uchun konta asos hisoblanadi. Qolganlarini jadvalda bilganingiz kabi o`zimiznikidek qo`shib yasab ketaverasiz faqat teskarisiga o`qib yasaysiz. Shunda shu son kelib chiqadi.



Nomi

Alkan (+an)

Siklo+alkan

Alkenlar
( +en)

Alkadiyenlar
(+diyen)

Alkinlar (+in)

metan

CH4













etan

C2H6




C2H4




C2H2

propan

C3H8

C3H6

C3H6

C3H4

C3H4

butan

C4H10

C4H8

C4H8

C4H6

C4H6

pentan

C5H12

C5H10

C5H10

C5H8

C5H8

geksan

C6H14

C6H12

C6H12

C6H10

C6H10

geptan

C7H16

C7H14

C7H14

C7H12

C7H12

oktan

C8H18

C8H16

C8H16

C8H14

C8H14

nonan

C9H20

C9H18

C9H18

C9H16

C9H16

dekan

C10H22

C10H20

C10H20

C10H18

C10H18

undekan

C11H24

C11H22

C11H22

C11H20

C11H20

dodekan

C12H26

C12H24

C12H24

C12H22

C12H22

tridekan

C13H28

C13H26

C13H26

C13H24

C13H24

Alkanda nechta ugleroddan tashkil topgan zanjir bo`lsa nomi aytib qo`yiladi.


CH3-CH2-CH3 propan
Sikloalkanlarda nechta ugleroddan tashkil topgan halqa bo`lsa shu aytib qo`yiladi.
CH2 CH2
| | Siklopentan
CH2 CH2
CH2
E`tibor berish kerak bo`lgan qismi zanjirdagi qo`shbog` va uchbog` bo`lsa nomlaganda joyi ko`rsatiladi. Zanjirning qaysi uchiga yaqin bo`lsa uglerodlarni sanab boshlaysiz va qaysi ugleroddan keyin qo`sh bog` yoki 3 bog` turgan bo`lsa shu joyi ko`rsatilib qo`yiladi.
7CH3-6CH2-5CH2-4CH2-3CH=2CH-1CH3 Gepten-2
7CH3-6CH2-5CH2=4CH2-3CH=2CH-1CH3 Geptadiyen-2,4
1CH2=2CH-3CH2-4CH2-5CH=6CH-7CH3 Geptadiyen-1,5
7CH3-6CH2-5CH2-4CH23CH-2CH-1CH3 Geptin-3
07 | Uglevodorodlarda bog`lar sonini topish
Uglevodorodlarda faqat uglerod-uglerod bog`i va uglerod-vodorod bog`i bo`ladi.

Sinf

Molyar massa

Protonlar soni

Neytronlar soni

Jami bog`lar

Uglerod-vodorod bog`i

Uglerod-uglerod bog`i

Alkan
CnH2n+2

14n+2

8n+2

6n

3n+1

2n+2

n-1

Sikloalkan
CnH2n

14n

8n

6n

3n

2n

n

Alken
CnH2n

14n

8n

6n

3n

2n

n

Alkadiyen CnH2n-2

14n-2

8n-2

6n

3n-1

2n-2

n+1

Alkin
CnH2n-2

14n-2

8n-2

6n

3n-1

2n-2

n+1

Aren
CnH2n-6

14n-6

8n-6

6n

3n-3

2n-6

n+3

!!! Jami bog`lar sonini topish: C da 4 ta bog`ni hosil qilishda 4 ta orbital , H da esa 1 ta orbital ishtirok etadi. Bog` hosil qilishda ishtirok etgan orbitallarning yarmi bog`lar soniga teng.


B.h.q.i.e.o/2= bog`lar soni
Alkanda 4∙n+2n+2/2 → 3n+1 Sikloalkan va Alkenda 4∙n+2n/2 → 3n
Arenda 4n+2n-6/2 → 3n-3 Alkadiyen va Alkinda 4∙n+2n-2/2 → 3n-1
Uglerod – vodorod orasidagi bog`lar sonini topish: Vodorodlar soniga teng.
Uglerod-uglerod orasidagi bog`lar sonini topish: Jami bog`lardan uglerod-vodorod bog`larni ayiramiz.


08 | Radikallar ion emasmi?

1.4 Radikal o`zi nima. Uglevodorod radikallari. Funksional guruhlar. Uglevodorodlarning nomlanishi.

Biz siz bilan yuqoridagi darsda faqat asosiy zanjir bo`lgan holatlarni ko`rdik. Endi asosiy zanjirga radikallar yoki funksional guruhlar ham birikishi mumkin. Shular haqida gaplashamiz.


Radikal bu nima ?
Cl−Cl → Cl∙ + Cl∙
CH3−CH3→ CH3∙+CH3
CH3−CH2−CH3→CH3∙+∙CH2−CH3

Ion bu nima?


NaCl→ Na++Cl-
CH3−OH→CH3++OH- (tasavvur qilinadi. Aslida bunday emas. Ion va radikal farqini tushunib olish uchun kerak)
CH3−Na→CH3-+Na+ (tasavvur qilinadi. Aslida bunday emas. Ion va radikal farqini tushunib olish uchun kerak)



CH3 kationi, radikali va anioni farqi nimada bo`ladi?

CH3+ kationi

CH3radikali

CH3- anioni

p=9

p=9

p=9

e=8

e=9

e=10

Zaryadli

Zaryadsiz

Zaryadli

Radikal – ionga o`xshab elektron bergan yoki olmagan bo`lsa ham toq elektroni bo`lgan holatda juda aktiv neytral zarracha hisoblanadi. Alkanlarda alkanlardan 1 ta vodorod chiqib ketgan holati. Va oxiri “an” emas “il” bo`ladi. Qolgan sinf vakillarida asosan radikallar trivial nomdan kelib chiqib qolib ketgan.
Funksional guruh – bu moddaning o`ziga xosligini ajratib turuvchi guruh. Shu qism orqali reaksiya boradi yoki shu qismi aynan shu moddani xossalarini anglatib turadi. Ya`ni moddada qandaydir ajralib turadigan funksiyani bajaradi.

Radikal nomi

Radikal tuzilishi

Funksional guruh nomi

Funksional guruh tuzilishi

Metil

CH3

Qo`sh bog`

=

Etil

CH3 −CH2

Uch bog`



Propil

CH3−CH2−CH2

Gidroksil

OH-

Izopropil

CH3−CH−CH3
|



Xlorid, ftorid, bromid, yodid.

Cl-, F-,
Br-, J-

Butil

CH3-CH2-CH2-CH2-

Nitro, Amino

−NO2, −NH2

Izobutil

CH3−CH−CH2
|
CH3

Karbonil


O
||
−C−

Fenil

C6H5

Karboksil

-COOH

Benzil

C6H5-CH2







Vinil

CH3=CH-








Download 1.93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling