Organik va mineral o‘g‘itlar hamda ularning ahamiyati Azotning o‘simliklar hayotidagi ahamiyati

Azotli o‘g‘itlar : turlari, olinishi va xossalari
Azotli o‘g‘itlar ishlab chiqarish asosida ammiak sintezi yotadi. Sintetik ammiak quyidagi usulda olinadi:
N₂  3H₂  2NH₃
hozirgi kunda quyidagi turdagi azotli o‘g‘itlar ishlab chiqarilmoqda:
Ammiakli-nitratli o‘g‘tlar - ammiakli selitra, ammoniy-sulfat-nitrat.
Ammiakli o‘g‘itlar - ammoniy sulfat, ammoniy xlorid, ammoniy karbonat, suyultirilgan ammiak, ammiakli suv va ammiakatlar.
Nitratli o‘g‘itlar - natriyli selitra, kalsiyli selitra, kaliyli selitra.
Amidli o‘g‘itlar - mochevina, kalsiy sianamid, mochevina-formaldegidli o‘g‘itlar (MFo‘).
Ammiakli-nitratli o‘g‘itlar. Ammiakli selitra. Ammiakli-nitratli o‘g‘itlarning asosiy vakili ammiakli selitra (NH₄NO₃) dir.
Ammiakli selitra o‘z tarkibida o‘rtacha 34,6% nitrat va ammiak shakldagi azot tutadi. Uni 56-60% li nitrat kislotani gazsimon ammiak yordamida neytrallab olina
HNO₃  NH_3(gaz)  NH₄NO₃
Ammiakli selitradagi gigroskopiklikni yo‘qotish uchun unga fosforit yoki suyak talqoni, gips, kaolinit kabi moddalar qo‘shib, granulalanadi. Bu qo‘shilmalar unga sarg‘ish tus beradi.
Ammiakli selitra tarkibidagi sof azotning miqdori 34,6% dan kam bo‘lmasligi, namligi 0,4% dan, qo‘shilmalar miqdori 0,1% dan oshib ketmasligi lozim.

Ammiakli selitraning tuproq bilan o‘zaro ta’siri. Oson eruvchan ammiakli selitra tuproq namligi ta’sirida to‘la eriydi.
Ammiakli selitra tuproqning singdirish kompleksi (TSK) bilan o‘zaro ta’sirlashganda, NH₄ kationi tuproq kolloidlariga yutiladi, NO₃ anioni esa tuproq eritmasida qolib, o‘z harakatchanligini saqlaydi.
Nitratli azotli o‘g‘itlar. Nitratli azotli o‘g‘itlar jumlasiga natriyli, kalsiyli va kaliyli selitra NaNO₃, Ca(NO₃)₂ va KNO₃  lar kiradi. Ular azotli o‘g‘itlar assortimentida atigi 1% ni tashkil qiladi.
O‘g‘itlarning qisqacha xarakteristikasi. Azotli o‘g‘itlar
Ammiakli selitra tarkibida 33-34 foiz nitrat va ammiak shakldagi azot mavjud. Bu o‘g‘it donador, och pushti va sarg‘ish bo‘ladi. Donadorli ammiak selitrasi yaxshi fizik xossalarga ega. U suvda yaxshi eriydi, sepiladi, namni kam tortadi va qotib qolmaydi. Bu o‘g‘it me’yorlari asosan fizik tukda qo‘llaniladi .
Ammoniy sulfat tarkibida 20,5-21,0 foiz ammiak shaklidagi azot mavjud. Ammoniy sulfati tashqi ko‘rinishi turli rangdagi(aralashmalarga qarab oq rangdan zangori rangacha) maydalangan tuzga o‘xshaydi. Suvda yaxshi eriydi, quruq holatda ijobiy fizik xossalarga ega , saqlanganda yopishmaydi va sepuvchi apparatlardan yaxshi tushadi. O‘g‘it me’yorlari asosan fizik tukda qo‘llaniladi.
Mochevina (karbomid) tarkibida 46 foiz amid shaklidagi azot mavjud . U konsentrlashgan oq rangli o‘g‘it bo‘lib, yaxshi fizikaviy xususiyatlarga ega, donador xolda ishlab chiqariladi . O‘g‘it me’yorlari asosan fizik tukda qo‘llaniladi.