Xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw

Orınbaev Dawranbaydıń pitkeriw qánigelik jumíSÍ Tema: Respublikamız paytaxtı Nókis qalasınıń ishimlik suw sapasınıń házirgi jaǵdayına xarakteristika


Xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw


Download 0.5 Mb.
bet5/5
Sana16.12.2020
Hajmi0.5 Mb.
#168832
1   2   3   4   5
Bog'liq
Orınbaev Dawranbay DIPLAMNIY-O'zgertilgeni


Xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw – ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw hám olardı saplastırıw ilajları, usılları, qurallar sisteması, háreketler birlesigi.

Ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw – aldın ala ótkerilip, ayrıqsha jaǵdaylar júz beriwi qáwipin múmkinshiligi bolǵansha kemeytiwge, bunday jaǵdaylar júz bergen táǵdirde bolsa adamlar den sawlıǵın saqlaw, qorshaǵan tábiyiy ortalıqqa tiyetuǵın zıyan hám materiallıq shıǵınlar muǵdarın kemeytiwge qaratılǵan ilajlar kompleksi.

Ayrıqsha jaǵdaylardı saplastırıw – ayrıqsha jaǵdaylar júz bergende ótkerilip, adamlar ómiri hám den sawlıǵın saqlaw, qorshaǵan tábiyiy ortalıqqa tiyetuǵın zıyan hám materiallıq shıǵınlar muǵdarın kemeytiwge, sonday – aq ayrıqsha jaǵdaylar júz bergen zonalardı sheńberge alıp, qáwipli faktorlar tásirin toqtatıwǵa qaratılǵan avariya – qutqarıw jumısları hám basqa keshiktirip bolmaytuǵın basqa jumıslar kompleksi.

Xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawında qoyılǵan eń tiykarǵı jumıslardıń biri–dáslep Qorǵanıw ministrligi qasında puqaralıq qorǵanıw hám ayrıqsha jaǵdaylar basqarmasınıń, soń usı basqarma tiykarında Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 1996 jıl 4 marttaǵı PF–1378 Buyrıǵı menen Ayrıqsha jaǵdaylar ministrliginiń dúziliwi boldı.



Ministrlik is júrgize baslaǵannan soń xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawınıń huqıqıy tiykarın dúziwshi bir qatar nızam hám qararlar qabıl etildi.

Ózbekstan Respublikası nızamları:

Xalıqtı hám aymaqlardı tábiyiy hám texnogen qásiyetli ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw haqqında (1999 jıl 20 avgust) – 5 bólim hám 27 statyadan ibarat. Nızam xalıqtı hám aymaqlardı tábiyiy hám texnogen qásiyetli ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawındaǵı sotsial múnásibetlerdi tártipke saladı hám ayrıqsha jaǵdaylar júz beriwi hám rawajlanıwınıń aldın alıw, ayrıqsha jaǵdaylar keltiretuǵın shıǵınlardı azaytıw hám ayrıqsha jaǵdaylardı saplastırıwdı maqset etip qoyadı.

Puxaralıq qorǵanıw haqqında (2000 jıl 26 may) – 4 bólim hám 23 statyadan ibarat. Usı nızam puxaralıq qorǵanıw tarawındaǵı tiykarǵı wazıypalardı, olardı ámelge asırıwdıń huqıqıy tiykarların, mámleket organlarınıń, birlespe hám shólkemlerdiń wákilliklerin, Ózbekstan Respublikası puxaralarınıń huqıqları hám májbúriyatların, sonday – aq puxaralıq qorǵanıw kúshleri hám quralların belgileydi.

Adamnıń immunitet jetispewshiligi virusı menen keselleniwiniń aldın alıw haqqında (1999 jıl 19 avgust) – 13 statya. Nızamda AİJS keselliginiń aldın alıw tarawındaǵı mámleketlik támiyinlew, keselliktiń aldın alıw boyınsha jumıslardı qarjı menen támiyinlew, puxaralardıń hám májbúriyatlarına tiyisli máseleler kórsetilgen.

Gidrotexnika inshaatlarınıń qáwipsizligi haqqında (1999 jıl 20 avgust) – 15 statya. Usı nazımnıń maqseti gidrotexnika inshaatların joybarlastırıw, qurıw, paydalanıwǵa tapsırıw, olardan paydalanıw, olardı rekonstruktsiya qılıw, tiklew, konservatsiyalaw hám tamamlawda qáwipsizlikti támiyinlew boyınsha iskerligin ámelge asırıwda júzege keletuǵın minásibetlerdi tártipke salıw bolıp tabıladı.

Awıl xojalıq ósimliklerin zıyankesler, kesellikler hám jabayı ot - shóplerden qorǵaw haqqında (2000 jıl 31 avgust) – 28 statya. Usı nazımnıń maqseti awıl xojalıq ósimliklerin zıyankesler, kesellikler hám jabayı ot - shóplerden qorǵawdı támiyinlew, ósimliklerdi qorǵaw qurallarınıń adam den sawlıǵına, qorshaǵan tábiyiy ortalıqqa zıyanlı tásiriniń aldın alıw menen baylanıslı qatnaslardı tártipke salıwdan ibarat.

Radiatsiyalıq qáwipsizlik haqqında (2000 jıl 31 avgust) – 5 bólim hám 28 statyadan ibarat. Nızamnıń maqseti radiatsiyalıq qáwipsizlikti, puxaralar ómiri, den sawlıǵı hám mal – múlki, sonday – aq, qorshaǵan ortalıqtı ionlastırıwshı nurlanıwdıń zıyanlı tásirinen qorǵawdı támiyinlew menen baylanıslı qatnaslardı tártipke salıwdan ibarat.

Terrorizmge qarsı gúres haqqında (2000 jıl 15 dekabr) – 6 bólim hám 31 statyadan ibarat. Usı nızamnıń maqseti terrorizmge qarsı gúres tarawındaǵı qatnaslardı tártipke salıwdan ibarat. Nızamnıń tiykarǵı wazıypaları shaxs, jámiyet hám mámlekettiń suverenitetin hám aymaqlıq pútinligin qorǵaw puxaralar tınıshlıǵı hám milliy tatıwlıqtı saqlawdan ibarat.

Qáwipli islep shıǵarıw obektleriniń sanaat qáwipsizligi haqqında (2006 jıl 28 sentyabr) – 23 statya. Nızamnıń maqseti qáwipli islep shıǵarıw obektlariniń sanaat qáwipsizligi tarawındaǵı qátnaslardı tártipke salıwdan ibarat.

Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń qararı:

Tasqınlar, sel aǵımları, qar kóshiw hám jer kóshkisi hádiyseleri menen baylanıslı ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw hám olardıń aqıbetlerin toqtatıw barısındaǵı – ilajlar haqqında (2007 jıl 19 fevral, PQ – 585 – sanlı). Tasqınlar, sel aǵımları, qar kóshiw hám jer kóshki hádiyseleri menen baylanıslı jumıslardı óz waqtında hám nátiyjeli shólkemlestiriw, sonday – aq olardıń aqıbetlerin tezlik penen toqtatıw maqsetinde qabıl etilgen.

Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń qararları:

Ózbekstan Respublikası Ayrıqsha jaǵdaylar ministrliginiń jumısın shólkemlestiriw máseleleri haqqında (1996 jıl 11 aprel, 143 – sanlı). Qararǵa «Ózbekstan Respublikası Ayrıqsha jaǵdaylar haqqında»ǵı Nızam qosımsha etilgen. Ayrıqsha jaǵdaylar ministrliginiń tiykarǵı wazıypaları, huqıqları keltirilgen.

Ózbekstan Respublikası Ayrıqsha jaǵdaylarda olardıń aldın alıw hám háreket etiw mámleketlik sisteması haqqında (1997 jıl 23 dekabr, 558 - sanlı). Qarar menen Ózbekstan Respublikası Ayrıqsha jaǵdaylarda olardıń aldın alıw hám háreket etiw mámleketlik sisteması (AJMS) haqqındaǵı Nızam hám onıń dúzilisi tastıyıqlanǵan, ministrlik hám idaralardıń xalıq hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw boyınsha funktsiyaları keltirilgen.

Ózbekstan Respublikası xalqın ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵawǵa tayarlaw tártibi haqqında (1998 jıl 7 oktyabr 427 – sanlı). Qarar mámleket xalqın hám aymaqların tábiyiy hám texnogen qásiyetli ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw sistemasın rawajlandırıw maqsetinde qabıl etilgen. Qararǵa qosımsha keltirilgen «Xalıqtı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawında tayarlaw tártibi haqqında»ǵı Nızam Ózbekstan Respublikası xalqın ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawında, sonday – aq ayrıqsha jaǵdaylarda háreket etiwge tayarlıqtan ótip atırǵan xalıq toparların tayarlawdıń tiykarǵı wazıypaların, túrleri hám usılların belgileydi.

Tábiyiy, texnogen hám ekologiyalıq qásiyetli ayrıqsha jaǵdaylardıń sıpatlaması haqqında (1998 jıl 27 oktyabr, 455 – sanlı). Qarar menen tastıyıqlanǵan sıpatlamaǵa muwapıq ayrıqsha jaǵdaylar júzege keliw sebeplerine kóre texnogen, tábiyiy hám ekologiyalıq qásiyetli, usı jaǵdaylarda zıyan kergen adamlar sanına, materiallıq zıyanlar muǵdarına hám kólemlerine qarap lokal, jergilikli, respublika hám transsshegaralı túrlerge bólinedi.

Ózbekstan Respublikasında adamlar hám haywanlardıń qutırıw keselligine qarsı gúresti kúsheytiw ilajları haqqında (1996 jıl 18 yanvar, 32 – sanlı). Adamlar hám haywanlardıń qutırıw keselligine qarsı gúres ilajlarınıń nátiyjeligin asırıw, sonday – aq xalıq jasaw orınlarında iyt, pıshıq hám basqa úy haywanların tártipke salıw maqsetinde qabıl etilgen.

Ǵalaba xalıqlıq ilajlardı ótkeriw qaǵıydaların tastıyıqlaw haqqında (2003 jıl 13 yanvar, 15 – sanlı). Ózbekstan Respublikası aymaǵında ǵalaba xalıqlıq ilajlar ótkeriliwi waqtında jámáát qáwipsizligin támiyinlew hám tártibin qorǵaw maqsetinde qabıl etilgen.

Ayrıqsha jaǵdaylardı boljaw hám aldın alıw Mámleket dástúrin tastıyıqlaw haqqında (2007 jıl 3 aprel, 71 – sanlı). Ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw hám aqıbetlerin saplastırıw tarawında alıp barılıp atırǵan jumıslar ónimliligin asırıw maqsetinde qabıl etilgen.

Joqarıda kórsetilgen huqıqıy hújjetler tiykarında oqıw protsessinde talabalarǵa “Ómir qáwipsizligi” pániniń barlıq baǵdarları boyınsha keń mániste túsinikler berildi.



PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR



  1. Ózbekiston Respublikasi Prezidentining PF-4947-sonli farmoni. «Ózbekistan Respublikasini yanada rivojlantirish boyisha Harakatlar Strategiyasi tógrisida» 2017 yil, 7 fevral.

  2. Абдиров…….. Кашество поверхностных вод низовев Амудари в условиях антропогенного преобразования. Ташкент, 1966.

  3. Абрамов Н.Н. Надежност систем водоснабжения. /М. Стройиздат. 1984-216.

  4. Алтунин В.С. Мелиоративные каналы в земляных руслах. М.Колос. 1979-255 с.

  5. Агаджанян Н.А. Экология шеловека: проблемы Арала и здорове населения // Медико-экологишеские проблемы Приараля и здорове населения: - Нукус: Каракалпакстан. - 1991.- 9 -11 с.

  6. Агаджанян Н.А. Интегративная медитсина. // Вестник новых медитсинских технологий:.-Тула. - 1997. - № 12.- 43-49 с.

  7. Агаджанян Н. А. , Катков А. Ю. Резервы нашего организма: М. : Знание, 1990. - 23-204 с.

  8. Анйутин А.Г. Гидрохимия. М.Л. Наука, 1964.

  9. Атаназаров К.М. Состояние питевых вод Кунградского раёна /Экологишеские основы изушения проблем Приарале. Тез. докл. конф. - Бухара, 1999. 18-19.

  10. Атанийазова О.А., Константинова Л.Г., Ешанов Т.Б., Курбанов А.Б. Аралский кризис и медико-сотсиалные проблемы Каракалпакстана. Нукус-Билим 2001. 216 с.

  11. Ахобадзе В.В. ПХБ и его метаболиты. /В сб. материалов тез.науш.конф. Загрязнение окружайушей природной среды пеститсидами. Ереван, 1984.

  12. Бекмурзаев Б. К изушенийу гидробиологии заливов Аралского морйа. М. В журн. Гидробиология. 1967.

  13. Деректива ЕС по окружайушей среде. М.1982.

  14. Джаманкараев С. Оросителные каналы в низовйах Амудари и улушшение их режима работы. Нукус, Каракалпакстан-1986. С. 177.

  15. Ырмухамедов Х.А., Тузов В.Е., Раджапов К.Ю. Регулирование русла р. Амудари ниже Туйамуйунского гидроузла траверсными дамбами. Сб. науш.трудов САНЫЫРЫ 1984. С. 32-39.

  16. Катанская Ы.В. Гидрохимия озер низовев Амудари. Каракалпакстан, 1959.

  17. Курбанбаев Е. Рационализация исползования нормированных водных ресурсов в низовях Амудари. Автореф. докт.диссерт. Ташкент, 1999г.

  18. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń awıl hám suw xojalıǵı ministrligi maǵlıwmatları.

  19. Matmuratov J. Qaraqalpaqstannıń tábiyiy shárayatı hám tábiyiy resursları. Nókis, 1988

  20. Палинов С.А. Меры по стабилизатсии гидротехимишеского режима реки Амудари антропогенно-нарушенного стока. Ташкент, 1991, 106 с

  21. Привалов П.Л. Вода и ее рол в биологишеских системах биофизика. 1998. Т.13, вып. 1, 163-177.

  22. Проблемы Арала и Приараля. Сб: Экологишеские факторы матери и ребенка в регионе Аралского кризиса. Сентйабр 14-16, 2000 Нукус

  23. Разаков Р.М. Проблемы водных ресурсов и экологишеский риск, влийайуший на здорове населения Приараля.

  24. Rasulov M. Suv - xayot manbayi. Toshket, 2002

  25. Ревиш Б.А. Гигиенишеская отсенка содержания некоторых химишеских елементов и биосубстратах шеловека. Обзор. //Гигиена и санитария. 1986. Н 7, 59-56 с.

  26. Реимов Р.Р., Константинова Л.Г. Экстремалност среды обитания и экология шеловека в Юужном Приараля. Тез.докл.конф. Экология шеловека и краевайа патология Приараля. Нукус-1993. С. 106-107.

  27. Реймерс С. Экологишеские термины. М. 1982. 316 с.

  28. Рогов А.Б. Гидрохимийа и формирование кашество вод. М. Гидрометеоиздат, 1957.

  29. Романенко В.Д. "Основы гидроэкологии".-Ушебник К.:Обереж.2001.-728 Семин В,А. "Основы ратсионалного водоползованийа и охраны водной среды".-Ушеб. пособие длйа студ вузов.-М.:Высш.шк.,2001.-320 с.:ил.

  30. Савелева Л.Ф. К отсенке санитарно-экологишеской ситуатсии по тяжелым металлам в раёне Дорогобужского промышленного узла. //Материалы регионного семинара-совешанийа. Тяжелые металлы: экология и здорове. Смоленск. 1990. 47-48 с.

  31. Serikbaev M., Qurboniezov R., Umarov E. Janubiy Orol buyining er-suv resurslari va ulardan oqilona foydalanish yóllari. Urgansh, 2002

  32. Скальный А.В., Кудриш А.В. Радиация, микроелементы, антиоксиданты и эммунитет. М.: 2000. 421 с.

  33. Файзулов Ю.М. Недостаток меди как фактор снижения функтсии шитовидной железы. Л.: 1991. 28-29 с.

  34. Фестер Е., Ревиш Б. Методы коррелйационного и регрессионного анализа. М. Финансы и статистика. 1983. 302 с.

  35. Элпинер Л.Ы. Итоги разных медико-екологишеских исследований в зоне Аралского экологишеского кризиса. //Материалы международной конферентсии исследование по улушшенийу здоровйа в окружайушей среде Приаралйа. Ташкент, 1991. с. 20-21.

  36. Hanns Mosshammer. What is Environmental and wat san it Sontribute to the Aral Sea Situation? //Materialı mejdunarodnoy konferentsii. «İssledovaniya po ulushsheniyu zdorovya v okrujayushey srede Priaralya». Tashkent. 1999. Sentyabr, s. 83-96.

  37. www.esoproblems.org

  38. www.esology-portal.ru

  39. www.aquafilter.ru/water

1 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar strategiyasi to’g’risida”gi Farmoni.



Download 0.5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5



Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling