Oʻrta maktablarda oʻqitish sifatini oshirish, talabalar iste'dodini aniqlashda psixodiagnostikaning ahamiyati

Psixodiagnostikada oʻqituvchining asosiy psixologik-pedagogik mahorati

Maxsus ishlab chiqilgan anketalar oʻqituvchining psixo-diagnostik faoliyatining asosi boʻlgan koʻnikmalarni aniqlashga yordam beradi. Oʻqituvchilarning javoblarini tahlil qilish psixodiagnostik funktsiyalarni amalga oshirishda duch keladigan asosiy muammolarni aniqlash va guruhlash imkonini beradi: individual oʻquvchilarni tarbiyalashda diagnostika qilishdagi qiyinchiliklar; individual ta’lim darajasini aniqlashda; talabaning keyingi rivojlanishi uchun prognozni oʻz ichiga olgan xulosani shakllantirishda; psixologiya fanidan nazariy tayyorgarlik xarakterida; psixokorreksiya va rivojlanish ishlari boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqishda; amaliy yordamning etishmasligida.
«Psixodiagnostika» atamasi boʻyicha bilimlarini baholash vazifasini qoʻygan oʻqituvchilarning soʻrovi natijalari shuni koʻrsatadiki, oʻqituvchilarning 30 foizi ushbu tushunchani tushunmaydilar. Kontseptsiyaga aniqroq ta’riflar soʻralgan oʻqituvchilarning 55 foizi tomonidan berilgan, ammo ularning fikriga koʻra, psixo-diagnostika faoliyati olingan ma’lumotlarni tahlil qilmasdan faqat test va soʻroqqa qisqartiriladi. Oʻqituvchilarning atigi 15 foizi diagnostika shaxsiy shaxsiyatni psixologik oʻlchashni oʻz ichiga olishini tushunishadi xususiyatlari. Psixodiagnostik funktsiyaning oʻqituvchi faoliyatidagi ahamiyatini soʻrovda qatnashgan oʻqituvchilarning 56 foizi tushunadilar, bu ularning «Psixodiagnostika oʻquvchilarning individual xususiyatlarini aniqlaydi va oʻquvchilarning individual xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi» kabi bayonotlaridan koʻrinadi. talabaga eng yaxshi yondashuv”; qolgan 44% oʻqituvchilar ushbu faoliyatni amalga oshirishda sub’ektiv faollik koʻrsatmaydilar va shuning uchun uning ahamiyatini toʻliq anglamaydilar. Soʻrov natijalari barcha oʻqituvchilarni psixodiagnostikani oʻzlashtirish darajalariga koʻra ikki guruhga boʻlish imkonini berdi. Birinchi guruh diagnostik funktsiyalarga egalik darajasi yuqori boʻlgan oʻqituvchilardan iborat. Bu oʻqituvchilarni faqat bilim koʻrinishidagi yakuniy natija emas, balki oʻquvchining oʻzgaruvchan va rivojlanayotgan shaxsi va oʻziga xosligi qiziqtiradi. Ushbu oʻqituvchilar oʻquvchilarning ma’lum xususiyatlarining rivojlanish darajasini hisobga oladilar va etishmayotgan xususiyatlarni rivojlantirish va qoplashga qaratilgan vazifalarni belgilaydilar.
Ikkinchi guruhga psixodiagnostik funktsiyalarga egalik darajasi past boʻlgan «ustoz-hunarmandlar» kiradi. Bu oʻqituvchilar bolaning dinamikasi va rivojlanishining negizida nima yotganiga qaramaydilar. Bu oʻqituvchilar uchun asosiy narsa yakuniy natijadir. Bunday oʻqituvchilar talabalarga nisbatan shakllangan pedagogik munosabatlarni namoyish etadilar, bu esa oʻquvchining ijobiy yoki salbiy proyeksiyasiga turtki beradi. rivojlanish. Eksperimental shakllarning mazmunini tahlil qilish oʻqituvchilar tomonidan qoʻllaniladigan psixologik tushunchalarni oʻqituvchilar nutqida qoʻllash chastotasiga qarab uch guruhga ajratish imkonini beradi. Birinchi guruh eng koʻp qoʻllaniladigan tushunchalardan iborat: shaxsning faolligi, oʻyin, iroda kuchi, yoshi, bilimi, bolalar tarbiyasi, faolligi, qiziqishlari, etakchi, kuzatish, yodlash, kayfiyat, xotira, nutq, qobiliyatlar. Ikkinchi guruh kam qoʻllaniladigan tushunchalardan iborat: sezgi, melankolik, motiv, flegmatik, idrok, kollektivning psixologik iqlimi, shaxsning yoʻnalishi, hissiyot, sezgirlik.
Uchinchi guruh qoʻllanilmagan tushunchalardan iborat: xarakterning urg’usi, avtogen ta’lim, ta’sir, koʻnikmalar aralashuvi, refleksiya, umidsizlik, empatiya, ichki reja. harakat. Xususiyatlarning tahlili yuqori darajadagi psixo-diagnostik komponentga ega boʻlgan oʻqituvchilar oʻz oʻquvchilarining eng toʻliq xususiyatlarini beradilar, ular nafaqat oʻquvchilarning xususiyatlarini sanab oʻtadilar, balki oʻquvchilarning kuchli va kamchiliklarini ham ochib beradi, deb hisoblashga asos beradi. ularning toʻliq muvaffaqiyatga erishishiga toʻsqinlik qiladi. Ular nafaqat talabaning xulq-atvorini tahlil qiladi, balki oʻquvchining rivojlanishining keyingi yoʻllarini aniqlaydi va oʻz harakatlarida aniq koʻrinadigan xatolarni tuzatish uchun qanday va nima qilishi kerakligini aniq belgilab beradi, shuningdek yoʻllarni koʻrsatadi. talabaning shaxsiyatini yaxshilash. Psixodiagnostik funktsiyalari past boʻlgan oʻqituvchilar faqat oʻquvchilarning ishiga xalaqit beradigan (past akademik koʻrsatkichlarni koʻrsatadigan talabalarga nisbatan) yoki ularning ishiga hissa qoʻshadigan fazilatlarini koʻrishadi. Talaba oʻquv faoliyatida qanchalik muvaffaqiyatli boʻlsa, guruh oʻqituvchisi unga shunchalik yaxshi murojaat qiladi. Agar talaba mavzuni oʻrganishda tirishqoq boʻlmasa yoki sinfda notoʻg’ri harakat qilsa, oʻqituvchi odatda bu xususiyatlarni aytib beradi, ularning sababini topishga harakat qilmaydi.
Talabalarni tavsiflashda barcha oʻqituvchilar ehtiyotkorlik, oʻlchov va xushmuomalalik tuyg’usini namoyon etadilar, bu oʻquvchilarga zarar etkazishi yoki g’ururiga putur etkazishi mumkin boʻlgan gaplarni istisno qiladi. Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, soʻralganlarning hammasi ham ilmiy psixologik tushunchalarni yetarli darajada bilmaydi. Tadqiqot natijalari shuni koʻrsatadiki, professor-oʻqituvchilar tarkibi asosan oddiy va psixodiagnostikani amalga oshirishning tashkiliy-pedagogik darajasining dastlabki bosqichi.