O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi м. E. Jumayev bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodikasi

§. Naqshlar

Mashg‘ulotning maqsadi. Bolalarning ertalab, kunduzi, kechqurun kabi tushunchalar bo‘yicha olgan bilimlarini rivojlan- tirish va mustahkamlash. Tarixiy obidalardagi bezaklar, dasturxon, sochiqlar va turli gazlamalardagi rang-barang naqshlar orqali bolalar qalbida go‘zallik tuyg‘ularini tarbiyalash, naqshlar yorda- mida turli bezaklarni bo‘yashga o‘rgatish.

A

\Y

7

У

7

7

4

N

7

\

У

л

Z

s

/

Y

7

К

у

s

N

/

/

\

/

s

y

z

/

7

у

Mashg‘ulot turi. Aralash.
Mashg‘ulot jihozlari:

1. 
   ko‘rgazma, daftar;
   
2. 
   sochiq, dasturxon, gazlamalar.
   

Mashg‘ulotning borishi:

1. 
   Mashg‘ulotni tashkil etish.
   
2. 
   0‘rganilgan mavzuni mustahkamlash:
   

1. 
   4-5 bola o'zining kechagi kun tartibi, bugungi kun rejalari haqida gapirib beradi.
   
2. 
   „Tun va kun“ o‘yini. Bu o‘yinda tarbiyachi ,,tun“ desa, bolalar partaning ustiga bosh qo‘yib yotadilar, ,,kun“ desa, boshlarini partadan ko'taradilar. Rasmga qarab hikoya tuzadilar va aytib beradilar.
   

3. 
   Yangi mavzu ustida ishlash.
   

Bolalar e'tiborini chizilgan naqshga qaratib, bu naqshlar sizga tanish, ularni siz qayerlarda uchratgansiz, deb so‘raladi. Bolalar dasturxon chetlarida, sochiqlarda, devordagi kafel, shaxmat va

shashka doskasida ko'rganliklarini aytib beradilar. Ularning bir- biridan farqlarl qaysi jihatlari bllan ajrallb turishiga e'tibor beriladi.

4. 
   Daftar bilan ishlash. ,,Naqshlar“ mavzusini o’rganish jarayonida daftar bilan ishlashga ko‘proq vaqt ajratiladi. Bolalarning rasmlarni bo‘yash malakalarini shakllantirish, bezash va qalamdan to‘g‘ri foydalanishga tayyorgarlik bo‘ladi.
   

1. 
   Geornetrik shakllar bilan tanishtiriladi. Bu shakl awalgi shakllarga qaraganda murakkab ekanligi tushuntiriladi.
   
2. 
   Shaklni doskada chizib ko‘rsatiladi.
   
3. 
   Shakllar rangli qalam bilan bo‘yaladi.
   

5. 
   Mashg'ulotni yakunlash. Mashg‘ulotda faol qatnashgan bolalarni rag‘batlantirish.
   

Daftardagi naqshlarga o'xshash shakllami bo'yash. bo‘lganlar bilan tanishtirish.

57. 
    §. 1 — 10 gacha bo‘lgan sonlar bilan tanishtirish
    

Mashg‘ulotning maqsadi Bir raqami va soni bilan tanishtirish I dan 10 gacha sonlar ketrna-ketligi va narsalami sanashni mashq qilish.
Bolalarning fikrlash qobiliyatini, tafakkurini boyitish, pul muomalasi va odob-axloq madaniyatini shakllantirish. Iqtisodiy tarbiya berish, sotuvchi bilan oluvchi o'rtasidagi muomala madani­yatini o‘rgatish.
Mashg‘ulot turi. Aralash.
Mashg‘ulot jihozlarii:

1. 
   matematika daftari, qalamlar;
   
2. 
   mavzuga mos rasmlar;
   

d) turli o'yinchoqlar;
1 SONI

e) geornetrik shakllar;

0 qirqma raqamlar.
Mashg‘ulotning borishi:

1. 
   Mashg‘ulotni tashkil etish.
   
2. 
   0‘rganilgan mavzuni mustahkamlash. Bolalarning nuqtalar va chiziqlardan qanday naqshlar tuzish mumkinligi haqidagi bilimlari tekshirib ko‘riladi.
   
3. 
   Yangi mavzu ustida ishlash.
   

1. 
   Misol og‘zaki bajariladi. Bolalar o‘yinchoqlarning nomini va nechtadan ekanligini ко‘пЬ, aytib berishlari kerak.
   

Javob: Bitta raketa, bitta ayiqcha, bitta toycha, bitta traktor o‘yinchog‘i bor.

2. 
   Bolalar rasmga qarab uy hayvonlaridan 1 ta sigir, 1 ta qo‘y, I ta echki, 1 ta it va 1 ta mushuk borligini aytib beradilar. Bir raqami bilan tanishtiriladi.
   
3. 
   Pedagog (tarbiyachi) „Koinotga uchamiz“—deb, bolalarga 1 dan 10 gacha sanashlarini aytadi. Bolalar koinotga uchishini ,,tasawur“ qiladilar. So‘ng „Endi bizga pastdan qo‘ng‘iroq qilishdi, yerga qo‘namiz“, — deb 10 dan 1 gacha teskari sanash mashqini o‘tkazadi.
   

4. 
   Mashg‘ulot jarayonida ishlash. Bolalarning diqqati ,,0‘yin- choq do‘koni“ rasmiga qaratiladi va: 0‘yinchoqlar do‘konida nimalar bor? Siz ko‘proq qaysi o‘yinchoqni yaxshi ko‘rasiz? ,,O‘yinchoqlar do‘konida kimlarni va qanday o‘yinchoqlarni ko‘ryapsiz? Do‘konda kim nima sotib olayotgani haqida gapirib bering. Koptoklar nechta? Ayiqcha-chi?“ — kabilar beriladi.
   

Tarbiyachi stol ustidagi didaktik materiallardan turli rangdagi geornetrik shakllardan bittadan olib berishlafini aytadi. Shu tarzda 1 soni bilan tanishtiriladi.

5. 
   Rasm daftar bilan ishlash. 1 raqami bilan tanishtirilib, og‘zaki aytish mashqlarini bajarish qoidalari tushuntiriladi va qator to‘ldiriladi. Qalam va olma, pufak, likopcha rasmlari bo‘yaladi. Daftar kataklarida mashqni mustaqil davom ettirish orqali 1 sonining bosma shakllarini bo‘yash va nomini aytish malakalari mustahkamlanadi. Daftami eng chiroyli bezaganligi uchun rag‘bat- lantirish.
   
6. 
   Mashg‘ulot jarayonida hikoya tuzish.
   

2. 
   SONI
   

Mashg‘ulotning maqsadi. 2 soni bilan tanishtirish, ,,teng“, ,,katta“, „kichik" belgilari nomlari aytilishi haqida tushuncha berish.
Mashg‘ulot turi. Aralash.
Mashg‘ulot jihozlari:

1. 
   raqamli kartochkalar;
   
2. 
   mavzuga mos rasmlar (mushuk, gullar, jo‘ja rasmi).
   

Mashg‘ulotning borishi:

1. 
   Mashg‘ulotni tashkil etish.
   

2. 
   O‘rganilgan mavzuni mustahkamlash.
   

“. Ixtiyoriy sondan boshlab “0 gacha sanash mashqi sifatida „Zanjir bo‘lib sanash" o‘yini o‘ynaladi.

2. 
   “ soni haqidagi she'riy misralar yordamida bilimlari mustah- kamlanadi.
   

Men oldinda turaman, Chizg‘ichingga qarab boq. Tartib sonlar ichida, Birinchiman, hoy o‘rtoq.
“ dan “0 gacha bo'lgan sonlar ketma-ketligini to‘g‘ri va teskari tartibda sanaladi.

2. 
   Yangi mavzu ustida ishlash. Bolalarga 2 soni qaysi sondan keyin kelayotganligi haqida tushuncha beriladi. Bunda ularning fikrlash qobiliyatini nvojlantirishga e'tibor qaratiladi. “ dan “0 gacha bo‘lgan sonlar ketma-ketligini to‘g‘ri va teskari sanash takror- lanadi.
   

„2“ soni “ dan keyin kelishi tushuntiriladi.

2. 
   Mashg‘ulot jarayonida ishlash. „Nechta mushukning rasmini ko‘rayapsiz? Rangi qanaqa? Kimning uyida mushuk bor? Mushuk qanday hayvon? Qanday foyda keltiradi? 2 ta mushuk ko‘pmi, “ ta mushuk ko‘pmi?“ 2 raqami bilan tanishtiriladi. Gullami taqqoslab tushuntiriladi. Futbol c‘ynayotgan bolalarga qarab masala tuziladi.
   

U tomonda bitta jo ja, bu tomonda bitta jo‘ja, bir-biriga teng ekan, deb tanishtiriladi (“ = “).
Katta, kichik, teng belgilari haqida amaliy mashg‘ulot o‘tkazi- ladi. „2 ta jo‘ja ko‘pmi, “ tajo‘ja ko‘pmi?“. 2 soni “ sonidan “ ta ko‘p, I soni 2 sonidan bitta kam ekanligi haqida aniq bilim berish uchun o‘yin tariqasida didaktik materiallardan foydalaniladi.

2. 
   Rasm daftar bilan ishlash. 2 raqamining o‘qilishi bilan tanishtiriladi. 1 va 2 raqamining nomi va aytilishi mashq qilinadi. Narsaiarni bo‘yash va sanash orqali 2 raqamini hosil qilish, shuning- dek, ,,katta“, „kichik*¹ belgilarini aytish orqali mashq qilinadi.
   

Daftarga 2 sonining bo‘yalishi tushuntiriladi:

1. 
   doskada 2 shaklini ko‘rsatish;
   
2. 
   aytilishini mashq qilish.
   

2. 
   Mashg‘ulotni yakunlash.
   

Mashg‘ulotda faol qatnashgan bolalar rag'batlantiriladi.

2. 
   SONI