O’rta osiyodagi so’ngi poleolet davri,iptidoiy manzilgohlar xaritasini tuzish

O’rta osiyodagi so’ngi poleolet davri,iptidoiy manzilgohlar xaritasini tuzish

Reja:

• 1.So’nggi paleolit davri haqida
• 2.O’zbekistondagi so’nggi paleolit davri yodgorliklari
• 3.So’nggi paleolit davri va uning o’rganilishi

So’nggi paleolit davri haqida

• Ilmiy adabiyotlarda yuqori paleolit so‘nggi paleolit tushunchasi bilan ham ishlatiladi. U 40-12 ming yilliklarni o‘z ichiga oladi. So‘nggi paleolit davrida ajdodlarimiz hayotida bir qator o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Asosiysi ajdodlarimiz hayotida urug‘chilik tuzumi boshlandi. Endilikda to‘da-to‘da bo‘lib yashamasdan urug‘, qarindoshlik aloqalari ularni birlashtira boshladi. Urug‘da hukmronlik ayollar qo‘lida bo‘lgan, chunki erkaklar doimo ovda bo‘lganlar, ayollar esa doimo uy yumushi bilan band bo‘lganlar. Bunday davr tarixda matriarxat, ya’ni onalar hukmronligi deb ataladi. Ijtimoiy hayotdagi bu o‘zgarish asosan insonning jismoniy va aqliy o‘zgarishi sababli ham sodir bo‘lgan. So‘nggi paleolit davrida hozirgi zamon odami qiyofasi o‘xshash-kromanon odami yashagan. Kromanon odami suyak qoldiqlari dastlab Fransiyaning Kromanon makonidan topilgani uchun shunday nom olgan.

Olimlar bu davr odamini homo sapiens-aql-idrokli odam deb ham ataydilar. Yuqori paleolit davri yodgorliklari O‘zbekiston hududida o‘rta paleolitga nisbatan kam topilgan. Bunga asosiy sabab, ajdodlarimiz turmush tarzida yuz bergan o‘zgarishlardir. Shuningdek, ajdodlarimiz tabiiy sharoitga moslashib, ijtimoiy hayotda bir qator yutuqlarni qo‘lga kirganlar. Havo yumshab, muzliklar erigach, ular g‘orlardan chiqib, vodiy va daryo bo‘ylarida chayla, erto‘la va yarim erto‘la qurib yashay boshlaganlar. Yashash joylarining yon tomonlari va ustiga hayvon suyaklarini tergach, hayvon terisi yoki qamish bilan yopganlar. Mazkur chayla va yarim erto‘lalar vaqt o‘tishi bilan shamol va yomg‘ir ta’sirida yoki keyingi davrlarda insonlar tomonidan u erlarning o‘zlashtirilishi natijasida yo‘q qilingan. Erto‘lalar esa er ostida bo‘lganligi sababli topish qiyin. Shu sababli so‘nggi paleolit davri joy makonlarning ko‘pchiligi tasodifiy ravishda kashf qilingan. Yuqori paleolit davri odamlari xo‘jaligining asosini ovchilik tashkil etgan. Asosan bug‘u, yovvoyi ot, sirtlon, arxar, kulon, tuya kabi yirik hayvonlar ovlangan.

• Olimlar bu davr odamini homo sapiens-aql-idrokli odam deb ham ataydilar. Yuqori paleolit davri yodgorliklari O‘zbekiston hududida o‘rta paleolitga nisbatan kam topilgan. Bunga asosiy sabab, ajdodlarimiz turmush tarzida yuz bergan o‘zgarishlardir. Shuningdek, ajdodlarimiz tabiiy sharoitga moslashib, ijtimoiy hayotda bir qator yutuqlarni qo‘lga kirganlar. Havo yumshab, muzliklar erigach, ular g‘orlardan chiqib, vodiy va daryo bo‘ylarida chayla, erto‘la va yarim erto‘la qurib yashay boshlaganlar. Yashash joylarining yon tomonlari va ustiga hayvon suyaklarini tergach, hayvon terisi yoki qamish bilan yopganlar. Mazkur chayla va yarim erto‘lalar vaqt o‘tishi bilan shamol va yomg‘ir ta’sirida yoki keyingi davrlarda insonlar tomonidan u erlarning o‘zlashtirilishi natijasida yo‘q qilingan. Erto‘lalar esa er ostida bo‘lganligi sababli topish qiyin. Shu sababli so‘nggi paleolit davri joy makonlarning ko‘pchiligi tasodifiy ravishda kashf qilingan. Yuqori paleolit davri odamlari xo‘jaligining asosini ovchilik tashkil etgan. Asosan bug‘u, yovvoyi ot, sirtlon, arxar, kulon, tuya kabi yirik hayvonlar ovlangan.