O‘simlik hujayrasi

Oqsillar.
Oqsilni aniqlaydigan reaksiyalar:
1. Raspaylya reaksiyasi.
Oqsil + S12 N22 O11+N2O4 ____ oqsil pushti rangga bo`yaladi.
2. Ksantoprotein reaksiyasi:
Oqsil + NHO3 + H3 ____ oqsil qizil rangga bo`yaladi.
3. Oqsil + lyugolya eritmasi ta`sirida tilla sa-riq rangga bo`yaladi.
Yog`. O`simlik hujayrasida zapas oziq modda sifatida yog` ham uchraydi. Masalan, no`xatda 3%, bug`doyda 1,5%, jo`xori 7%, zig`irda 34%, ko`knorida 40%, nashada 33%, oshqovoqda 50%, kungaboqar 53% gacha bo`ladi.
Yog` ham karbon suvga o`xshash S,O,N lardan tuzilgan. Yog` tarkibida glitserin va yog` kislotalari uchraydi. Yog` karbon suvlariga nisbatan energiya ko`proq beradi. 1 gr karbon suv 4,2 kal.energiya bersa, 1 g. yog` 9,3 kal. energiya beradi. Yog` suvda erimaydi. Efirda, benzinda va boshqa erituvchilarda eriydi. Yog` ishqor ta`sirida sovunga aylanadi. YOg`, glitserin va organik kislotalarga parchalanadi.
Yog` tirik hujayrada lipaza deb ataladigan ferment ta`sirida eriydi. Yog` alkanin deb ataladigan reaktiv ta`sirida qizil rangga bo`yaladi. Sudan III eritmasi ta`sirida (biroz qizdirilgandan so`ng) pushti rangga bo`yaladi.
O`simlikda uchraydigan yog`lar 2 xil bo`ladi.
1. Iz qoldiradigan yog` - jirnoye maslo
2. Iz qoldirmaydigan yog` - efir moylar - efernoye maslo.
Efir moylar tarkibida kislorodning miqdori juda oz bo`ladi. Ba`zida esa kislorod bo`lmaydi, uning o`rnida S uchraydi. Efir moylar limon, geran,lavanda, kashnich, arpabodiyon, yalpiz va boshqa o`simliklarda uchrashi mumkin. Efir moylar o`simliklarga xushbo`y xid beradi. Masalan, atirgul, kiyik o`t, rayhon va boshqalar. Ba`zi bir o`simliklarning efir moyi yoqimsiz xidga ega bo`ladi. Masalan, sarimsoq (chesnok) efir moyi. Sarimsoq yoqimsiz xidga ega bo`lsa ham foydali xisoblanadi.
O`simlik hujayrasida chiqindi modda sifatida har xil kristallar uchraydi. Kristallar asosan S2O4, SaSO3 , SaSO4 SO2 dan tashkil topgan. Kristallar faqat butguldoshlar oilasiga kiradigan o`simliklarda uchramaydi. Masalan, karam, rediska, sholg`om, turp va boshqalar.
Boshqa oilaga kiradigan o`simliklarda esa kris-tallar uchraydi. Kristal tuzilishi jahatidan bir necha xil bo`ladi.
1. Yakka kristallar - odinochniy kristall. Bu kristallar kub, rombik, prizma va boshqa shakllarda uchraydi. Yakka kristallarni piyozning ustki po`stida, mingdevonada - belena chyornaya o`simligida ko`rish mumkin. Kristallarning shakli yulduzsimon bo`lsa druz deyiladi.
Kristallar(hujayrada to`plangan mineral tuzlar):
A-anjir bargi epidermasidagi sistolitlar,
Б-tradeskantsiya bargidagi rafidlar,
B-anjir bargidagi druzlar,
Г-begoniya barg bandidagi druzlar,
Д-piyoz po`stidagi yakka kristallar,
E-belladonna bargidagi qumli hujayra.
Druzlarning lipa daraxtining poyasining po`stloq qismida, bangidevona - do`rman obыknovennыy o`simligi bargida, g`o`za bargida ko`rish mumkin. Kristallning shakllari ninasimon bo`lsa rafid deyiladi. Rafidlarni marvaridgul - landish mayskiy o`simligi bargida, koravak: ungerniya o`simligining piyoz po`stida ko`rish mumkin. Ba`zan kristallar qumga o`xshash bo`ladi. Bularning esa krasavka o`simligi bargida qumga to`la xalta hujayrani ko`rish mumkin.