O‘simliklarning oziqlanishi

O‘simlik ildiz tizimi, yer usti qismi va tuproq o‘rtasidagi o‘zaro munosabatni quyidagicha ifodalash mumkin:

Barg va ildizda sodir bo‘ladigan sintezlanish jarayonlari ma’lum miqdorda energiya sarflanishini talab qiladi. Bu energiya bargda faqat organik moddalar sintezi uchun emas, balki fotosintetik fosforlanish uchun xam zarur bo‘lib, to‘planadigan yorug‘lik kvantlari xisobiga yuzaga keladi. Ildizda energiya manbai bo‘lib uglevodlarning oksidlanib fosforlanishi xizmat qiladi: bunda o‘simlikning yer ustki qismidagi energiya ATF xolida to‘planadi. Mazkur energiya yutilgan ionlarni sitoplazmada metabolik tuplanishi uchun sarflanadi.

O‘SIMLIKLARNING ILDIZ TIZIMI: TIPLARI, TUZILISHI VA FUNKSIYALARI

• Odatda o‘simliklarda tashqi ko‘rinishiga qarab o‘q va popuk ildiz farqlanadi. Asosiy ildiz yaxshi taraqqiy etib, boshka ildizlardan uzunligi va yug‘onligi bilan farq qilsa, o‘q ildiz, poyaning asosidan bir xil diametrli ipsimon ildizchalarga ajralib ketgan bo‘lsa, popuk ildiz deb yuritiladi.
• Aksariyat o‘simliklarda asosiy va yon ildizlardan tashqari qo‘shimcha ildizlar xam shakllanadi. Ular bajaradigan funksiyasiga ko‘ra o‘q va popuk ildizlarga yaqin tursada, vegetativ organlardan, ya’ni poya va bargdan xosil bo‘lishi bilan farqlanadi. Qo‘shimcha ildizlar o‘simliklar xayotida katta axamiyatga ega: ildiz tizimi xajmini oshiradi, asosiy va yon ildizlar nobud bo‘lganda, ularning o‘rnini bosadi.
• YAshash sharoiti va ekologiya ta’sirida turli-tuman shakli o‘zgargan ildizlar xam yuzaga kelishi mumkin. Bunday ildizlar jumlasiga zaxira to‘plovchi, odimlovchi, nafas olish va surgich ildizlarni kiritish mumkin.
• Ildiz tizimi rivojlanishning dastlabki bosqichlarida o‘simliklarning er usti qismiga nisbatan tezroq rivojlanadi. O‘simliklarning biologik xususiyatlaridan kelib chiqqan xolda ildizning morfologik tuzilishi, shakllanish dinamikasi, rivojlanish sur’ati va tuproqqa kirib borish chuqurligi xar xil bo‘ladi.

• So‘nggi xususiyat asosida A.R.Modestov asosiy qishloq xo‘jalik ekinlarini bir nechta guruxga bo‘lishni taklif qilgan:
• A) uzun ildizli o‘simliklar – beda, kungaboqar, kand lavlagi, lyupin, g‘o‘za – 2,5–4 m va undan chuqur;
• B) o‘rtacha ildizli o‘simliklar – g‘allagulli don ekinlari, makkajuxori – 1,5–2 m;
• V) qisqa ildizli o‘simliklar – no‘xat, rus no‘xati, loviya, grechixa, soya, zig‘ir, mosh, kartoshka, ekinbop nasha – 1,5 m gacha.
• Ildizni tuproqda tarqalishini sxematik tarzda bir-biriga teskari yo‘nalishda joylashtirilgan konuslar shaklida ifodalash mumkin (6-rasm).
•  
•  
• 6-rasm. O‘simliklar ildiz tizimining massasi (I) va shimish yuzasi (II) o‘rtasidagi munosabat.