O‘simliklarning oziqlanishi

O‘SIMLIKLARNING OZIQLANISHI

O‘simliklar
xavodan oziqlanish (fotosintez) jjjjjj.pptx
va ildizdan (mineral) oziqlanish

Fotosintez

• YAshil o‘simliklarning quyosh nuri ishtirokida karbonat angidrid gazi va suvdan organik moddalar hosil qilish jarayoniga fotosintez deyiladi.
• J.Pristli (1771) o‘simliklar nafas olish binobarida ifloslangan xavoni tozalashini, YA.Ingengauz (1779) bu jarayon faqat yorug‘lik ishtirokida sodir bo‘lishini isbotladi. J.Senebe va T.Sossyurlar tomonidan yashil o‘simliklar karbonat angidrid gazi va suvdan organik modda xosil qilish va bunda xavoga erkin kislorod ajralib chiqishini ko‘rsatib berdi. K.A.Timiryazev o‘zining “Quyosh, xayot va xlorofill” nomli risolasida fotosintez jarayonining mexanizmini ochib berdi. SHuningdek, fotosintez jarayonini o‘rganishda A.P.Vinogradov, R.V.Tees, S.Ruben va M.Kamen kabi olimlar ham katta xissa qo‘shdilar. Fotosintez ancha murakkab jarayon bo‘lib, bir necha bosqichda sodir bo‘ladi. Bargdagi yashil pigment – xlorofill yorug‘lik energiyasi kvantlarini yutgach, faol xolatga o‘tadi. U barg tarkibidagi ikki molekula suv bilan ta’sirlashib ikki atom vodorodini tortib oladi. Qoldiq giroksil (OH )lardan vodorod peroksid xosil buladi, qaysiki u o‘z navbatida suv va kislorod atomlariga parchalanadi:
•  
• H2O2  H2O  O

• Fotosintezda asosiy maxsulot sifatida uglevodorodlar xosil bo‘ladi.
• 674 kkal
• 6CO2 6H2O --- C6H12O6  6O2
•  
• Keyingi o‘zgarishlar natijasi o‘simlik tanasida oddiy uglevodlardan murakkab uglevodlvr, shuningdek bir qator azotsiz organik birikmalar xosil bo‘ladi. O‘simliklar aminokislotalar, oqsil va boshqa azotli birikmalar sintezi azot (shuningdek fosfor va oltingugurt) ning mineral birikmalari va oraliq almashinish maxsulotlari– uglevodlar xisobiga amalga oshadi. Bu birikmalarning miqdori yorug‘lik kuchi, o‘simlik turi xamda yashash sharoitlari (tuproq namligi, oziq moddalar va xarorat bilan ta’minlanishi) ga bog‘liq. O‘simliklarning yashash sharoitini yaxshilash orqali fotosintez jarayonida xosil bo‘ladigan maxsulotlar miqdori va tarkibini boshqarish mumkin.

• Faoliyat ko‘rsatayotgan barglarda yorug‘lik ta’sirida xlorofill miqdori kamayadi, qaysiki, barg faoliyatini kuchaytirishda muxim axamiyatga ega.
• Barg tarkibidagi azot va magniyning 75, temirning 80, ruxning 70, kalsiyning 60, kaliy va misning 50% i xloroplastlar tanasida jamlanadi. Bu raqamlar mazkur elementlarning fotosintezida katta axamiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi. Xloroplastlar tarkibida fermentlar xam ko‘p miqdorda uchraydi.
• Barg yuzasiga yorug‘lik tushgandan keyin 5–10 soniya o‘tgan organik moddalar sintezining boshlanishi nishonlangan atomlar usuli yordamida aniqlangan. Qanday modda va qancha miqdorda sintezlanishi o‘simlikning tabiati, yoshi va etilish sharoitiga bog‘liq.