Основы пакета

 
27

xotira turlari va barcha xotiralarning tezligi; 

axborotlarni tashqi saqlash, almashish va kiritish-chiqarish qurilma turlari 
va texnik-iqtisodiy ko‗rsatkichlari; 

kompyuterlarning o‗zaro va qismlarini ulash hamda aloqa qurilmalarining 
turi va o‗tkazish xususiyatlari; 

kopyuterlarni bir vaqt oralig‗ida bir necha foydalanuvchi bilan ishlashi va 
bir necha dasturni parallel bajara olishi (ko‗p masalali); 

kompyuterda ishlatiladigan operatsion tizimning turi va texnik-iqtisodiy 
ko‗rsatkichlari; 

dasturiy ta‘minotning mavjudligi va vazifalarining imkoniyatlari; 

boshqa turdagi kompyuterlar uchun yozilgan dasturlarni bajara olish 
imkoniyati (boshqa kompyuterlar bilan dasturiy moslashuvchanligi); 

mashina buyruqlarining tarkibi va tizimi; 

aloqa kanallariga va kompyuter tarmoqlariga ulanish imkoniyati; 

kompyuterning foydalanishdagi ishonchliligi; 

foydali ish vaqti bilan profilaktika vaqtining nisbati bo‗yicha aniqlanadigan 
kompyuterning vaqt bo‗yicha foydali ish koeffitsienti.
1.7-rasm. O„lchami va hisoblash quvvati bo„yicha kompyuterlarni 
turlarga ajratish. 
Yuqorida qayd qilib o‗tilgan zamonaviy kompyuterlarning ba‘zi qiyosiy 
ko‗rsatkichlari 1.1-jadvalda keltirilgan. 
Hisoblash mashinalari 
Juda katta EHM 
Katta EHM 
Mikrokompyuterlar
Kichik EHM 

---

 
28
1.1 -jadval.
Zamonaviy kompyuterlarning qiyosiy ko„rsatkichlari 
Ko‗rsatkichlar 
Kompyuter guruhlari 
Super kompyuterlar 
Katta kompyuterlar 
Kichik kompyuterlar 
Mikrokompyuterlar 
Unumdorlik MIPS 
1000 – 1 000 000 
100 – 10 000 
10-1000 
10-200 
OX sig‗imi, Mbayt 
2000 – 100 000 
512 – 10 000 
128-4096 
128-2048 
Tashqi XQ sig‗imi, 
Gbayt 
500 – 50 000 
100 – 10 000 
100 -1000 
100-1000 
Razryadligi, bit 
64-256 
64-128 
32-128 
32-128 
Tarixiy birinchi katta EHM paydo bo‗lgan, ularning element asosi elektron 
lampalardan to yuqori darajada integrallashtirilgan integral sxemalargacha bo‗lgan 
yo‗lni bosib o‗tdi. 
ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) birinchi katta EHM 
1946-yili yaratilgan. U mashinaning og‗irlig‗i 30 tonnadan ortiq bo‗lib, sekundiga 
bir necha yuz operatsiya tezligiga ega bo‗lgan, operativ xotirasi esa 20 ta son 
sig‗imida bo‗lgan, katta zalda 150 m2 atrofidagi maydonni egallagan. 
Katta kompyuterlarning unumdorligi qator masalalarni yechish uchun yetarli 
bo‗lmay qoldi (ob-havoni bashorat qilish, murakkab mudofaa majmualarini 
boshqarish, biologik tadqiqotlarni, ekologik tizimlarni modellashtirish). Shu 
sabablar superkompyuterlarni, eng quvvatli hisoblash tizimlarini loyihalashtirib 
ishlab chiqishga olib keldi, ular hozirgi vaqtda ham jadallik bilan 
rivojlantirilmoqda. 
1970-yillarda paydo bo‗lgan kichik kompyuterlarning paydo bo‗lishiga 
sabab, bir tomondan element asosining keskin rivojlanishi bo‗lsa, ikkinchi 
tomondan qator ilovalar uchun katta kompyuterlarning resurslarini ortiqchalik 
qilishi bo‗ldi. Kichik kompyuterlar ko‗pincha texnologik jarayonlarni boshqarish 
uchun ishlatiladi. Ular ancha ixcham va katta kompyuterlarga nisbatan ancha 
arzon. Element asosining, texnologiyaning va arxitekturaviy yechimlarning 
keyingi yutuqlari tufayli supermini kompyuterlarni paydo bo‗lishiga olib keldi–

---