O‘tkir o‘tanov «umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti»

4. Maktab yoshidagi kichik o’quvchilar.    
Bolani  qachondan  boshlab  maktabga  berish  muammosi  pedagogikaning  eng  muhim 
masalalaridandir. Ota-onalar va o‘qituvchilar maktabga keladigan bolalarni  yaxshi o‘rganishlari 
va  to‘g‘ri  xulosaga  kelishi  bag‘oyat  muhimdir.  Endi  bog‘chadagi  o‘yin  faolyati  o‘rnin  tizimli 
majburiy vaqt bilan bog‘liq o‘qish faoliyati egallaydi. Bu yoshdagi o‘g‘il va qiz bolalar jismoniy 
jihatdan tekis o‘sadi. Bo‘yi o‘rtacha 120 sm, og‘irligi 25 kg bo‘ladi. Ko‘krak qafasi va umurtqa 
pog‘onachlari suyaklari qotmaganligi uchun, ular tez shikastlanadilar. Ular tez o‘sadi. Ularning 
bosh  miyasi  kattalarnikiga  tenglashsa  ham,  tuzilishi  jihatdan  farqlanadi.  Nafas  yo‘li  va 
diafragmasi bo‘sh rivojlanagn bo‘ladi, shu tufayli, ular harakatsiz qolsalar nafas olish sust bo‘lib, 
tana  a‘zolarining  kislorod  bilan  ta‘minlanishi  yomonlashadi.  Ular  yuragi    ikki  barovar  qon 
chiqaradi. Yurak urishi minutiga 90-92 martaga to‘g‘ri keladi.  
 
O‘qish  mehnatining  ta‘siri  ostida  bolaning  barcha  ruhiy  faoliyati  ixtiyoriy  diqqat, 
ixtiyoriy  xotira,  ixtiyoriy  idrok  (ma‘lum  maqsad  asosida  voqyea  va  hodisalarni  kuzatish), 
tafakkurni  ixtiyoriy  idora  etish  va  u  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  nutq,  his-tuyg‘u,  iroda  kabi  ruhiy 
jarayonlar rivojlanadi. 
 
Bolalarning  xohishini  2  soatdan  yoki  3  oydan  keyin  bajarishni  va‘da  bersangiz  ular 
ko‘naveradi. Bolalarni vaqtning qadriga yetishiga, vaqtni aniqlash va uni bekor o‘tkakzmaslikka 
va  darsdan  kechikmaslikka  o‘rgatish  ma‘qul.  Keyinchaldik  kunlik  rejimga  o‘rgatish  kerak. 
Bolalarni kuzatuvchanlikka o‘rgatish orqali bilish qobiliyatini o‘stirishga intilish kerak. Ularning 
tasavvuri  o‘qiganlarini  ko‘pincha  harfma-harf,  to‘ppa-to‘g‘ri  manoda  anglaydilar.  Bu  yoshdagi 
bolalarning xotirasi juda kuchli taraqqiy etgan, xotiraga olish, o‘qib olish ancha o‘sgan bo‘ladi. 
1-4  sinf  o‘quvchilarining  talab  va  qiziqishlari,  odat  va  sezgilari,  tasavvur  va  tushunchalari, 
hayoliy faoliyatlari, diqqat-e‘tiborlari, tirishqoqliklari bir-biridan farq qiladilar. 
 
Shu  bilan  birga  ular  orasida  duduq,  ko‘zi  yaxshi  ko‘rmaydigan,  qulog‘i  yaxshi 
eshitmaydigan,  ovozi  xasta,  xotirasi  past  o‘quvchilar  ham  uchraydi.  o‘qituvyaining  vazifasi 
bolalar hamma ijobiy intilishlarini o‘z vaqtida anglash, ularni kamol toptirishdan iboratdir.