Özbegistan Respublikasy ýokary we ýörite orta bilim ministirligi

I.bap. Klassyk edebiýatyň diliniň morfologiýasy.

Magtymgulynyň eserleriniň diliň marfologiýasy hem täze dörän bir zat bolman, özündäki öňki asyrlarda döredilen esrleriň dilindäki duş gelýän morfologiýadyr. Magtymguly hem özüniň döredijiliginde has öňräkden bäri dowam edip gelen diliň morfologiýasyny peýdalanypdyr.
Şahyryň diliniň morfologiýasyny özünden öňki asyrlardaky ýazgylaryň morfologiýasy bilen deňeşdirenimizde, ikisiniň arasynda düýpli bir üýtgeşiklik göze ilmeýär. Şeýle bolsa-da, ýokarda aýdyşymyz ýaly, Magtymgulynyň dili dogrusynda ýeterli iş edilmänligi sebäpli, onuň diliniň morfologiýasy hakynda mümkin boldukça, dolurak durup grçmegimiz gerek. Oňa görä-de bu hakda aşakdaky maglumatlary aýtmak mümkin.
Magtymgulynyň diliniň morfologiýasynda hem häzirki zaman türkmen dilinde bar bolan söz toparlarynyň hemmesi duş gelýär.
Atlar
Magtmymgulynyň eserlerinde has we jyns atlar bolup, olar hem esasan häzirki zaman türkmen dilindäki ýalydyr. Munda bolan has atlar ýurt, dag, deňiz, derýa, adam atlaryny görkezýän sözlerdrn ybarat bolup, olaryň birnäçeleri häzirki wagtda şol duruşlary ýaly ulanylýarlar we käbirleri hem ulanylmakdan galypdyrlar.
Munuň ýaly sözlere aşakdaky mysallary görkezmek bolar.
Bibat bolup döner Lutyň şäherine,
Sowuldy Süleýman hem Rustem şirler.
Ussa Jafar işi senjap jübbesi.
Hindistanda şeker Bulgarda bal sen.
Ýusup-Zylyhanyň taýy gözel sen
Owazyň Çyn-Maçyn daglar aşasy
Derýa içre, men Isgender boldum tut
Harun-Karun Süleýmany ýuwutdyň
Ysa aňmaz, Lukman çäresin kilmaz
Jeyhun derýasynyň Iliň näheňi
Nejd dagynda gezen, Mežnun yşkynda
Käbe tarapynda, Şarkda, Yrakda.
Heremde, Gypžakda, Çyn-Maçydanda,
Zumaýyl ornunda, arşyň içinde,
Aşyklar ahynda, Gulzum döwründe,
Serde sahnasynda, Ysa şäherinde,