O`zbek adabiy tilining taraqqiyot bosqichlari

MAVZUNI MUSTAHKAMLASH UCHUN MASHQLAR
1 -mashq. Quyida berilgan so'zlar qavs ichidagi so'zlar bilan birga qanday ma'no­ga ega bo'lganligini tushuntiring.
Maslahat (oldi, qildi, soldi), dili (qora, siyoh, pok), toshmoq (suv, ichi, to'lib), mayl(i) (qo'shimchasi, bo'ldi, bildirdi), zarar (yetkazadi, qildi, ko'rdi), iliq (gap, suhbat, suv), dars (hayot, matematika), ochmoq (ko'ngil, eshik, yo'l). Namuna: Eshikni ochmoq - o'z ma’nosida, ko'nglini ochmoq - ko'chma ma'noda, yo'l ochmoq - o'z yoki ko'chma ma'noda.
2-mashq. Quyida berilgan so'zlar qavs ichidagi so'zlar bilan birikib qanday ma’no anglatishini tushuntiring. Ular ishtirokida gaplar tuzing.
Qattiq (yong'oq, sovuq, uyqu), yumshoq (non, ovoz, tovush, suv), olmoq (majburi- yat, asir, ketmon), ochmoq (yo'l, oyna, o't).
3-mashq. Berilgan so'zlami ikki ustunga bo'lib ko'chiring.
Namuna: Ko'p ma'noli (polisemantik) so'zlar: atlas, xosiyat, kompyuter...
Bir ma'noli (monosemantik) so'zlar: xoreografiya, grammatika, urg'u...
Atlas, xosiyat, kompyuter, xurmo, xunuk, parcha, xoreografiya, pafc'r, pasta, patnis, g'ildirak, g'isht, g'oz, g'uncha, gazeta, grammatika, urg'u, dunyo, tilxat, paxta, soya, shaxs, olmosh, doya, qoshiq, qoya, xat, quy, davlat, qo'shni, marketing, vertolyot, timoq, maqol, uy, tom, kirish so'z, undalma, yuvg'ich, dars, haykal.'topishmoq, arnz, tish, til...
4-mashq. Gaplami o'qing. So'zlaming qaysi ma’noda qo'llanganligmi aniqlab, o'zlari bog'langan so'zlar bilan birgalikda o'z ma’no va ko'chma ma’no sarlavhasi ostida ikki ustunga ajratib yozing.
1.Osmon uzoq, yer qattiq. (Maqol) 2. Qattiq ovoz eshitildi. 3. Uy supurilgan, toza.4. Do'stimning qalbi pok, toza.
5-mashq. Quyidagi birikmalardagi ko'p ma’noli so'zni toping, qanday ma’no ifodalayotganini izohlang.
Iliq munosabat, qalb izhori, chuqur tekshirmoq, xira odam, istiqbol yo'li, sovuq xabar.
6-mashq. Avval bir ma’noli, keyin esa ko'p ma’noli so'zlami ko'chiring. Ko'p ma’noli so'zlaming har bir ma’nosi asosida gap tuzing.
Og'iz, geografiya, geometriya, qo'l, oyoq, maktab, bo'g'in, tom, o'tmas, dasturxon, oshxona, kitob, non, iflos.
7-mashq. Quyida berilayotgan so'zlaming atash ma’nolarini izohlang.
Yugurmoq, bino, kollej, yashil, beshinchi, kutmoq, baland, uchta, qalam, javob ber- moq, chiroyli, sakramoq, sakkiz, ikki, quvnoq, aytmoq, o'n ikki, deraza, o'ntacha.