O‘zbek adabiyotshunosligi kafedrasi O‘zbek tili va adabiyoti yo‘nalishi III bosqich

UMUMIY XULOSALAR
Yuqorida bayon qilingan fikrlardan shunday xulosaga kelish mumkinki, jamiyat doimo taraqqiyotda ekan, til ham taraqqiy qilib boraveradi. Jamiyatda bo`lgan o`zgarishlar tilga ta`sir etmay qo`ymaydi. Mustabid tuzum (sho`ro)davri madaniyatimizga keskin ta`sir o`tkazgan edi.O`zbek tili mavqeyi pasaygan(rus tiliga e`tibor kuchaygan davr) bir bosqichda grammatikadagi milliy xoslikka ahamiyat berilmadi. Yaratilgan darslik, o`quv qo`llanmalarda ilmiy qarashlar rus tili grammatik talqinlari asosida berilar edi. Jumladan, so`zlarni turkumlarga ajratishda ham an`ana bo`lgan tamoyillar, miqdor(6ta mustaqil so`z turkumi...) kabilarga tayanildi. Zero har bir tildagi so`zlar o`zining grammatik belgisi va semantik xususiyatiga qarab turli guruhlarga bo`linadi. Grammatik qurilishi jihatidan har xil bo`lgan tillardagi so`zlarning semantik-grammatik xususiyatlari, qo`llanish doirasi, o`zaro birikishi, boshqa belgilari doimo bir xil bo`lmaydi. Qolaversa, so`zlarni turkumlarga ajratishda hamma tillar uchun umumiy bo`lgan yagona bir tamoyil bo`lishi mumkin emas. Muayyan bir tilda so`zlarni turkumlash shu tilda so`zning o`ziga xos ma`nosi, grammatik xususiyati, so`z yasalish tizimi va so`zlarning o`zaro birikish qobiliyati asosida ishlab chiqilishi lozim. Zeroki, hatto qardosh tillar orasida ham so`z turkumlari va ularning ichki guruhlarini ajratishda ham jiddiy farq bo`lishi mumkin.
O`zbek tilshunosligida bugungi kunda so`z turkumlarini ajratishning mantiqiy, lisoniy mezonlarini aniqlash bo`yicha ma`lum yutuqlarga erishildi, deb aytish mumkin. Har bir turkumning turkona lisoniy talqini, boshqa lug’aviy hamda grammatik kategoriya bilan semantik-funksional o`xshashligi va farqi bo`yicha ancha ma`lumotlar qo`lga kiritildi .
Foydalangan adabiyotlar ro‘yxati
1. Rahmatullayеv Sh. Hozirgi adabiy o’zbеk tili. - Toshkent: Univеrsitеt, 2006.
2. N.Mahmudov, A.Nurmonov. O’zbеk tilining nazariy grammatikasi. - Toshkent., 1995.
3. A.Nurmonov, N.Mahmudov va boshqalar. O’zbеk tilining mazmuniy sintaksisi. - Toshkent., 1992.
4. Abdurahmonov G’., Mamajonov S. O’zbеk tili va adabiyoti - Toshkent: O’zbеkiston, 1995.
5. Nе'matov H., Rasulov R. O’zbеk tili sistеm lеksikologiyasi asoslari. - Toshkent:O’qituvchi,1995
6. G’.Abdurahmonov. O’zbеk tili grammatikasi (Sintaksis). - Toshkent: O’qituvchi, 1996.
7. JamolxonovH.Hozirgio’zbеkadabiytili.Darslik.-Toshkent:Talqin,2005.
Mahmudov N., Nurmonov A. О‘zbek tilining nazariy grammatikasi. - Toshkent: О‘qituvchi, 1995.
8. Nazarov K., Ubayeva F., Narimonova M., Sayfullayeva R. Qo‘shma gap komponentlarini sistemali o‘rganish masalasiga doir // Hozirgi o‘zbek adabiy tilining taraqqiyot yo‘nalishlari. -Toshkent. 1990. - B. 22-25.
9. Nurmonov A., Mahmudov N., Ahmedov A., Solixo‘jayeva S. О‘zbek tilining mazmuniy sintaksisi. - Toshkent: Fan, 1992.
10. Sayfullayeva R. Hozirgi o‘zbek tilida qo‘shma gaplarning shakl-funksional talqini. - Toshkent: Fan, 1994. - 357 b.
11. Qurbonova M. О‘zbek tilshunosligida shakl-funksional yo‘nalish va sodda gap qurilishining talqini // Filol. fan. d-ri ... diss. avtoref. - Toshkent, 2001. - 49 b.
12. G‘ulomov A., Asqarova M. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. - Toshkent: О‘qituvchi, 1987.
Internet saytlari
1. https://n.ziyouz.com.
2. https:// uz.denemetr.com.
3. https://library.ziyonet.uz.
4. https://www.edu.uz.

1¹ UMIS-umumiylik, mohiyat, imkoniyat, sabab

2² YAHVO-yakkalik, hodisa, voqelik, oqibat