O’zbek bolalar adabiyotida avtobiografik qissalarning kompozitsiyasi va tili

O’zbek bolalar adabiyotida avtobiografik qissalarning kompozitsiyasi va tili.

Reja:

• O‘zbek bolalar adabiyotida avtobiografik qissalarning
• kompozitsiyasi va tili.
• Abdulla Qahhor "O‘tmishdan ertaklar“ asari tahlili.

Badiiy asar Syujeti ekspozitsiya, tugun, voqea rivoji, kulminatsiya, yechim singari bir qator unsurlardan tarkib topadi. Mas, Abdulla Qodiriyning «Mehrobdan chayon» romanidagi Xudoyorxon bilan Anvarning toʻqnashuvi epizodi asarning kulminatsion nuqtasi sanaladi. Soʻngra voqealar yechimi keladi. Badiiy asarda Syujet unsurlari baʼzan turlicha hajm va turlicha tartibda kelishi mumkin. Shuningdek, ayrim asarlarda ekspozitsiya yoki yechim singari Syujet unsurlari boʻlmasligi ham mumkin.

Badiiy asar Syujeti ekspozitsiya, tugun, voqea rivoji, kulminatsiya, yechim singari bir qator unsurlardan tarkib topadi. Mas, Abdulla Qodiriyning «Mehrobdan chayon» romanidagi Xudoyorxon bilan Anvarning toʻqnashuvi epizodi asarning kulminatsion nuqtasi sanaladi. Soʻngra voqealar yechimi keladi. Badiiy asarda Syujet unsurlari baʼzan turlicha hajm va turlicha tartibda kelishi mumkin. Shuningdek, ayrim asarlarda ekspozitsiya yoki yechim singari Syujet unsurlari boʻlmasligi ham mumkin.

Bu aslo kamchilik emas, aksincha, oʻquvchini badiiy tafakkurga chorlaydi, tasavvurini kengaytiradi. Baʼzi adabiyotshunoslar prolog (muqaddima) va epilog (xotima)larni xam Syujetelementi sifatida koʻrsatadilar (A Qodiriy romanlarida bu unsurlar mavjud). Syujet kompozitsiya, konflikt, fabula kabi adabiy tushunchalar bilan ham mustahkam bogʻlangan.

Bu aslo kamchilik emas, aksincha, oʻquvchini badiiy tafakkurga chorlaydi, tasavvurini kengaytiradi. Baʼzi adabiyotshunoslar prolog (muqaddima) va epilog (xotima)larni xam Syujetelementi sifatida koʻrsatadilar (A Qodiriy romanlarida bu unsurlar mavjud). Syujet kompozitsiya, konflikt, fabula kabi adabiy tushunchalar bilan ham mustahkam bogʻlangan.

KOMPOZITSIYA (lot. compositio — tuzilish, birlashish, bogʻlanish) —badiiy asarning mazmunan, xarakteri va maqsadi jihatidan bogʻlangan qismlarining joylashishi. Adabiyotda Kompozitsiya — asarni badiiy shakllantirishga xizmat qiladigan turli qismlarning holati, oʻzaro bogʻliqligi, voqea, xarakter-obrazlar, lirik chekinishlar, tafsilotlar bayoni va sh. k. maʼlum maqsadga boʻysundiriladi. Asar Kompozitsiyasining yaxlitligi uning asosiy shartidir. Ortiqcha personaj, epizod va detallar asar qimmatini pasaytiradi. Shuning uchun ham badiiy asarda hech qanday yetishmovchilik ham, ortiqchalik ham boʻlmasligi kerak. Kompozitsiyaning oʻziga xosligi syujet unsurlarining qanday tartib bilan joylashtirilishiga, syujetdan tashqari unsurlar (lirik, falsafiy-publitsistik chekinishlar, qoʻshimcha epizodlar)ning