O‘zbek tili va uning ta’limi taraqqiyoti: muammo va yechim

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Басова Л.В. Концепт труд в русском языке (на материале пословиц и поговорок): Автореф. дис. ... канд. филол. наук.10.02.01. – Тюмень, 2004.
   
2. 
   Даль В.И. Пословицы русского народа. М., 1999. 616 с. 3.Евгеньева А.П. Словарь синонимов русского языка. М., 2001. 648 с
   
   4. 
      Rus tili lugʻati XI - XVII asr, 1999: 206 – 208.
      
   5. 
      Токарев, Григорий Валериевич. Теоретические проблемы вербализации концепта "труд" в русском языке: дис. доктор филологических наук: 10.02.01 - Русский язык. Волгоград, 2003.
      

O„ZBEK XALQ MAQOLLARIDA ARXAIZMLAR

O„rinova Maqsuda Odil qizi,
BuxDU 4-kurs talabasi Annotatsiya: Arxaizmlar adabiyotda ko‗proq o‗tmish manzarasini aks ettirish, davr ruhini berishda uslubiy vosita sifatida qo‗llaniladi. Maqolada o‗zbek xalq maqollarida qo‗llangan arxaizmlar semantik guruhlarga ajratib tahlil etilgan. Unda maqollar tarkibidagi arxaizmlarni tadqiq etish orqali ijdodlarimiz turmush tarzini namoyon
etish va tilimizdagi yashirin imkoniyatlarni ochishga harakat qilingan.
Kalit so„zlar: o‗zbek xalq maqollari, arxazim, dialektizm, zoonim, somatizm.
Hozirgi bosqichda tillarning maqollar majmuasini ilmiy o‗rganishga katta ahamiyat berilmoqda. Maqollar faqat til materiallaridangina yaratilgan emas, balki tilning beqiyos qudrati tufayli vujudga kelgandir. Bu holat nutqda keng qo‗llanib kelinayotgan maqollarni yanada chuqur ilmiy tadqiq etishni talab qiladi [1, 10].
O‗zbek xalq maqollarini kuzatar ekanmiz, ularda dialektizmlar, kasb-hunar so‗zlari, toponimlar, antroponimlar, vulgarizmlar kabi turli-tuman leksik birliklar qo‗llanganiga guvoh bo‗lamiz. Maqol o‗tmish va kelajakni bog‗lovchi vosita sifatida o‗z bag ‗rida ko‗plab leksik birliklarni ham qamrab olgan.
Hozirda mavjud (zamonaviy) narsa-hodisalarning eskirib qolgan atamalari arxaizmlar (arxaik so‗zlar) deyiladi. Misollar: ulus (xalq), lang (cho‗loq), firqa (partiya), dorilfunun (universitet), tilmoch (tarjimon), o‗miz (ko‗krak) va b. [2, 126]. Arxaizm (yunoncha: archaios – qadimgi, ko‗hna) – eskirib, iste‘moldan chiqib qolgan so‗z yoki ibora. Tilshunoslar leksik, fonetik, morfologik, shuningdek, frazeologik, semantik arxaizmlar mavjudligini qayd etib o‗tishgan. Arxaizmlar adabiyotda ko‗proq o‗tmish manzarasini aks ettirish, davr ruhini berishda uslubiy vosita sifatida qo‗llaniladi. O‗zbek xalq maqollarida qo‗llangan arxaizmlarni quyidagi semantik guruhlarga ajratish mumkin: