O‘zbek1ston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

0‘rtacha arflmetik (Tortilgan)	- X,Ft +X2F2+... + XnF„ _ IXt F!+F2+... + Fn IF
Xj voqelik bir necha marta (F,) takrorlansa, ular o‘zaro ko‘p marta qo‘shib hisoblanmay, takrorlanish miqdoriga XF ko‘payti- rilib topiladi. Natijani esa takrorlanishlar Q£F) ■soniga bo linadi. Misol uchun, 20 kishining (F|) har biri 50 kg dan paxta (Xj terdi, 40 kishi (F2) esa 60 kg. dan paxta (X2) terdi. Har bir kishi o‘rtacha qancha paxta terganligi aniqlanadi.

0‘rtacha xronologik	X = (^+^ + -x!MX~ 1)	Voqeliklami sodir bo‘lish intervallari bir xil bo‘l- ganligi inobatga olinib, muayyan davrdagi 0 ‘rta- cha aniqlanadi. Misol uchun, ombordagi mahsu- lotlaming oy oxiriga yoki boshiga qoldiqlarini 0 ‘r- tacha miqdorlari topiladi.
0‘rtacha geometrik	X = j *X2 *...*Xn	Voqeliklar 0‘zgarishi koef- fisientlarda aniqlanib, koeffisientlar asosida 0 ‘r- tacha miqdor topiladi. Mi- sol uchun, baho o‘zgarish- larining o‘rtacha 0‘zgari- shi aniqlanadi.
0‘rtacha kvadratik	x= \ N	Oddiy arifimetik o‘rtachani yanada aniqlikda hisoblab topish uchun zarur.

Iqtisodiy tahlilda o'rtacha miqdordan foydalanishda ommaviy ma'lumotlarga asoslangan holda hodisalarning umumlashma tavsifini berishini hisobga olish lozim. Ulaming kuchi ham, nuqsoni ham shunda. Ko‘pincha yomon bo‘lmagan umumiy o‘rtacha ko‘rsatkichlar ichida yomon ishlovchi brigada, sex va boshqa xo‘jalik bo‘linmalari natijalari yashirin bo‘ladi. 0‘rtacha olingan ma'lumotlarda korxonaning alohida se'gmentlari yutuqlari ham ko‘rinmaydi. Shuning uchun tahlilda ulami o‘rtacha guruh, ayrim hollarda esa individual ko‘rsatkichlar bilan to'ldirib, o‘rtacha miqdor mazmunini yoritish zarur.

3. 
   Guruhlashtirish usuli
   

Iqtisodiy tahlil korxona faoliyatida ko‘p sonli voqeliklami guruhlashtirish usuli bilan tartibga solib o‘rganadi. Bunda voqeliklami ijtimoiy-iqtisodiy tabiati chuqur tadqiq etilib, ulaming bir turdagi xususiyatlari, jihatlari va miqdorlari aniqlanib, shu mezonlar bo'yicha guruhlar va kichik guruhlarga ajratiladi.