O’zbekison respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalarvazirligi jizzax politexnika institui

Kesish moduli, ikkinchi turdga elastiklik moduli
Sof kesishda materialning elastik xususiyatlarini tavsiflovchi miqdor. Kichkina deformatsiyalar holatida, uk qonuni amal qilanda, ya'ni. siljish kuchlanishlari va siljish deformatsiyalari o'rtasida chiziqli bo'liqlik mavjud, elastik modul bu nisbatlar orasidai proportsionallik omilidir.
Kuchlanish	yuklashning umumiy holatida novdadai ichki kuchlar uning uzunlii bo'ylab ham, kesimi bo'ylab ham notekis taqsimlanadi. Masalan, novda kesmasining ma'lum bir nuqtasida paydo bo'ladian ichki kuchlarning intensivliini baholash uchun ushbu nuqtada kuchlanish tushunchasi kiritiladi. Ushbu kontseptsiya materiallarning mustahkamliidai asosiy tushunchadir. Kuchlanishi jismning K nuqtasida ( p harfi bilan belilanadi ) shu nuqtga yaqin joyda dF cheksiz kichik maydonda paydo bo'ladian dR ichki kuchning intensivlii (1-rasm, a). dF joyidai tananing bir nuqtasida yuzga keladian kuchlanishlar quyidailara ten: p = dR / dF . E'tibor berin, yuqoridai ifodani, albatta, arument rolini kesma maydoni o'ynaydian farqlash protsedurasi sifatida ko'rib chiqish mumkin emas. Rasm. 1. Kesma jismning nuqtasidga kuchlanish Qattiq jismdai nuqtadai kuchlanishlar tushunchasi ma'lum ma'noda, masalan, suyuqlik ichida harakat qiladian bosim tushunchasia o'xshaydi. Texnikada "bosim" atamasi son jihatdan birlik yuzasia ta'sir qiluvchi kucha ten bo'lan qiymatni anlatadi. Biroq, bu ikki tushunchani solishtirish mumkin bo'lsa-da, quyidailarni ta'kidlash kerak. Blez Paskal qonunia ko'ra ( Paskal , 1623 - 1662) suyuqlikdai nuqtadai bosim barcha yo'nalishlarda bir xil bo'ladi. Gar qattiq jismning K nuqtasi orqali boshqa kesma o'tkazsak , u holda yani kesmga yana bir prujina tushadi va umumiy holatda ichki kuch ham boshqacha bo'ladi. Shuning uchun kuchlanish har xil bo'ladi, archi u bir xil K nuqtasida sodir bo'lsa. Shunday qilib, tashqi yukni o'zboshimchalik bilan qo'llash bilan, bu nuqtadan o'tadian turli saytlarda tananing ma'lum bir nuqtasida paydo bo'ladian kuchlanishlarlar bir-biridan farq qiladi. Deformatsiyalanadian qattiq jismdai nuqtadai kuchlanishlar tushunchasi 1822 yilda frantsuz olimi Avustin Lui Koshi ( 1789-1857 ) tomonidan kiritilan. Tuzilmalarning mustahkamliini hisoblashda asosiy rolni umumiy kuchlanish p emas , balki uning koordinata o'qi bo'yicha komponentlari o'ynaydi x , y va z : sayta perpendikulyar yo'naltirilan normal kuchlanishlar ( s z - sima) (o'qa parallel) z ), va kesma tekisliida yotan va mos ravishda x va y o'qlari bo'ylab yo'naltirilan siljish kuchlanishlari ( t zx , t zy ) (1-rasm, b). Kesish kuchlanishlarining birinchi indeksi z t zx , t zy ular paydo bo'lan sayt uchun normalni tavsiflaydi. tanens - teinish so'zidan ) yoki kesish kuchlanishlarlari deb ataladi. To'liq p , normal s z va kesish kuchlanishlari t zx o'rtasida va t zy quyidai aniq bo'liqlik mavjud: E'tibor berin, kesish kuchlanishlari kesimning bir qismining boshqa qismia nisbatan harakatlanish tendentsiyasining o'lchovi bo'lib xizmat qiladi. SI tizimidai normal va siljish kuchlanishlarining o'lchov birlii paskal (Pa). Bir paskal - bu bir kvadrat metr maydonda bir nyutona (ya'ni taxminan bitta olma o'irliia ten) ichki kuch paydo bo'ladian kuchlanish. Keyinchalik ko'rib turanimizdek, bu kuchlanish birlii juda kichik. Materiallarning qarshiliida boshqa birliklar ko'proq qo'llaniladi: 1 MPa = 10 ^6Pa; 1 kN/ ^sm2 ≈ 10 ^7Pa = 10 MPa. Birliklarning texnik tizimida kuchlanishlarlar odatda millimetr (yoki santimetr) kvadratia (kf / mm ^2yoki kf / sm ^2) kiloramm kuch bilan o'lchanadi. Shuni esda tutish kerakki, 1 kf / mm ^2≈ 1 kN / sm ^2= 10 MPa. Quyidailara e'tibor qaratish lozim. Kuchlanishlarlar yoki ichki kuch omillari haqida apiradian bo'lsak, ular harakat qiladi deb aytishni tavsiya etmaymiz materiallarning mustahkamlii bo'yicha ba'zi darsliklarning mualliflari sinari, tayoqning ko'ndalan (yoki boshqa) qismida. Ularning paydo bo'lishini aytish to’g’riroq bo'ladi tayoqning ko'rib chiqilan qismida, chunki novda deformatsiyalananda, ham kuchlanishlarlar, ham ichki kuch omillari tashqi yuka qarshi turadi, ya'ni ular faol rol o'ynamaydi. Oxiri chora sifatida "harakat" so'zi qo'shtirnoq ichida ishlatilishi kerak. Nihoyat, biz yana bir bor ta'kidlaymizki, tananing ma'lum bir nuqtasida kuchlanishlar haqida u sodir bo'lan hududning pozitsiyasini ko'rsatmasdan apirish mumkin emas.