Өзбекистан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги бердақ атындағЫ

Adabiyotler ha’m derekler
Vоrоnоv A.P. Stranitsi istоrii dеnеg. Nоvоsibirsk, 1986 g.
Еlizavеtin R. Pulnоma. T, 1979 y.
Zоgraf A.N. Antichniе mоnеti. M, 1951 g.
Miхaylоvskiy F.I. Оchеrki istоrii dеnеg i dеnеjnоgо оbrash’еniya. M, 1948 Fеdоrоv A.I. Mоnеti rasskaziha’myut. M, 1984 g.
Ernazarоv T. Ten’geler – o’tmish darakchileri. T, 1977 y.
Slоha’mr numiziata. Entsiklоpеdichеskiy spravоchnik. M, 1989 y.
Bikоv A.A. Mоnеti Kitaya. L, 1969 g.

Tayanish tu’sinikler:
Tiyin, yubiley, altin, o’zbek modeli

Jan’a pedtexnologiyaler bo’yicha dars o’tish metodi og’zaki bayon qilish, klaster usuli.
G’a’rezsiz’lika erisip o’zbek xaliqi o’tmishnin’ muqaddasligi ha’m kelajaginin’ bulyukligiga ishonib Jan’a xayotga kadam tashlamoqda. O’zbekstan Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov ta’repinen ishlab chikilgan utish da’wiridagi bozor iktisodiyotini tarakkiy ettirishda pul siyosatinin’ «o’zbek modeli» uslubi, utmishdagi tajribalerga tayanib xozirgi kunda kelajak za’ru’r zamin yaratmokda. O’zbekstan Respublikasi Tariyxi iktisodiy faoliyat milliy banki milliy boyligimiz bo’lg’an mamlakatimiz utmishi yodgorliklerni saklab kolishdek xayrli ishga uzinin’ munosib xissasini kushmokda.
Bunnan tisqari, 1999 jili bulyuk siymoler seriyasida kiymati 100 sum bo’lg’an diametri 38 mm, ogirligi 31,1 gr, 999,9 probali gu’misdan tayyorlangan bir kator ten’geler qujilg’an kilindi. Bul ten’gelernin’ yuz tomonida: Muso Al- Xorezmiy, Abul Ali ibn Sino, Abul Rayxon Beruniy, Axmad Al- Fargoniy, Mirzo Ulugbeklernin’ siymoleri kabarik barelef xolda tasvirlangan. Ten’geler cheklangan mikdorda qujilg’an kilingan bullib (tiraji 1000 donada), numizmatik kiymatga egadir.
Bank faoliyatinin’ uziga xos xususiyatleri tufayli utmishimiznin’ numizmatik yodgorlikleri xisoblanuvchi, bir necha ming jiller mobaynida O’zbekiston xududida muomalada bo’lg’an ten’geler bank za’ru’r ayniksa kizikarli ekaniga ajablanmasa xam bulladi.
2001 jilda uzinin’ un jillik yubeliyini nishonlaydigan g’a’rezsiz O’zbekstannin’ pul muomalasi yuk, joyda payda bullmagan. Mamlakatimiz xalkleri birinshi ming jilliknin’ ortaleridayok xalkaro pul muomalasi tizimida faol ishtirok etib, uz ten’gelerini qujilg’an etgan. Uzinin’ ten’gesini qujilg’an tabiw ma’mleket g’a’rezsizliginin’ eng muxim alomatleridan biri ekanligi kadimdan ma‘lum.
Istiklolga erisip, mamlakatimiz uzinin’ pul muomalasi milliy tizimini barpo tabiw yulida faol ha’m anik maksadli ishlerni olib bordi. G’a’rezsiz O’zbekistonnin’ ten’ge kogoz pulleri pul muomalasinin’ tulakonli vositaleri bullib, oler ma’mleketimiz g’a’rezsiz finansviy siyosatini uzida ifodalaydi. Oler tayyorlanayotganda xalkimiznin’ goyat boy tariyxiy ha’m madaniy kadriyatleri xisobga olingan.
Sonin’’ munosabat menen xech mubolagasiz ta‘kidlash mumkinki, Milliy bank mamlakatimizda birinshi bullib kadimiy ten’gelernin’ erte bank kollektsiyasini vujudga keltirgani, shak- sonin’’bxasiz, Milliy banknin’ yutukleridandir. U mamlakatimiz g’a’rezsizliginin’ xamda uzi tashkil topgan kunnin’ 10 jilligini anna sonin’’nday yutukler Menen kutib olmokda. Ayni paytda sonin’’ xakikatdan xam muximkikollektsiya tuplana boshlanganidan bulyon utgan salkam uch jil mobaynida O’zbekstannin’ chinakam milliy mulki bo’lg’an yuzlab ajoyib ten’geler unutilishidan saklab kolindi. Ana sonin’’ da’wir mobaynida kadimiy ten’gelernin’ vujudga keltirilgan goyat kimmatbaxo kollektsiya soni menen bullmasa xam, uz sifatiga kura jaxonnin’ mashxur numizmatik tuplamleri Menen rakobatlasha oladi. Bul kollektsiyanin’ aksariyati jaxon pa’niga deyarli ma‘lum bullmagan, mintakalvrda qujilg’an etilgan ten’gelerdan iboratligi aloxida axamiyat kasb etadi. Sonin’’ urinda Sog’d, Xorezm, Shash, Ustrushona ten’geleri, O’rta Aziyadagi Ummaviy ha’m Abbosiy noibleri maxalliy musulmon sulolalerinin’ ten’geleri xakida aytib utish kifoya.