O‘zbekiston bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi

Tijorat banklari va ularning tashkil topishi
Tijorat banklari mamlakat bank tizimining ikkinchibo‘g‘inidagimoliyaviy muassasa hisoblanadi. Qonunchilikhujjatlari va iqtisodiy adabiyotlarda tijorat banklarijamiyatdagi vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini jalb qilib,ushbu mablag‘larni tegishli shartlar (to‘lovlilik,qaytarishlik, muddatlilik, ta’minlanganlik, maqsadlilik)asosida iqtisodiyotning turli tarmoqlariga joylashtiradigan,shuningdek jismoniy va yuridik shaxslarga to‘lov hisobkitoblarni amalga oshirish bo‘yicha xizmat ko‘rsatadigan
tijorat tashkilotlari sifatida tasniflanadi.Zamonaviy sharoitda tijorat banklarining jismoniy vayuridik shaxslarga ko‘rsatadigan vositachilik operatsiyalariva xizmat turlari ortib bormoqda. Tijorat banklarining
ushbu munosabatlari tijorat asosida tashkil etiladi.Bundan ko‘rinib turibdiki, tijorat banklarining faoliyatitijoratga asoslangan bo‘lib, ularning asosiy faoliyati yuqoridarajada foyda olishga yo‘naltiriladi. Biroq, tijorat banklariishlab chiqarish korxonalaridan farqli o‘laroq, o‘z foydasiniqo‘shimcha qiymat ishlab chiqarish hisobidan emas balki,
korxona, tashkilotlar va aholi ixtiyoridagi vaqtinchalikbo‘sh pul mablag‘larini tegishli shartlar asosida jalb qilib,ushbu mablag‘larga ehtiyoji mavjud bo‘lgan shaxslargatijorat yo‘sinda berish orqali foydasini shakllantiradigano‘ziga xos moliyaviy muassasa hisoblanadi.
Tijorat banklarning funksiyalari



Tijorat banklarning mohiyati ularning funksiyalaridayanayam yaqqolroq namoyon bo‘ladi. Banklarningfunksiyalari ularning nazariy masalalari sifatida e’tirofetiladi. Shu bois ham banklarning mohiyatini yoritishda
vujudga kelgan qator mulohazali holatlar ularning funksiyalarini yoritishda ham mustasno emas. Xususan,iqtisodiy adabiyotlarda banklarning funksiyalari haqidaqator mulohazali va tushunmovchilik holatlar mavjud.Masalan, ayrim manbalarda banklar bajaradigan
operatsiyalar ularning funksiyalari sifatida qayd etiladi. Buerda bank faoliyati natijasida ular tomonidan amalgajoizki, banklarning barcha operatsiyalari hamularning funksiyalari bo‘la olmaydi. Bank funksiyasi uningma’lum ko‘rinishdagi faoliyatini ifodalaydigan iqtisodiy
kategoriya bo‘lishi lozim.Shunga qaramasdan, ayrim iqtisodiy manbalardabanklar to‘lov aylanmasi, kassaga naqd pullarni qabul
qilish va berish, kredit berish, qimmatli qog‘ozlarni saqlashva boshqarish, naqd va naqdsiz ko‘rinishda xorijiyvalyutani sotish va sotib olish, shuningdek, banktomonidan bajaraladigan boshqa operatsiyalar ularningfunksiyalari sifatida ta’kidlanadi