O’zbekiston Milliy universiteti Biotexnologiya yo’nalishi 2-kurs talabasi Rashidov Adhamning Mikrobiologiya va Virusologiya fanidan tayyorlagan


 Havo mikroflorasi haqida malumot


Download 0.66 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/7
Sana06.10.2023
Hajmi0.66 Mb.
#1694033
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
mikrobio

4. Havo mikroflorasi haqida malumot.
Mikroorganizmlarning havoda yashashi, rivojlanishi uchun sharoit noqulaydir. Havoda 
oziq modda yo’qligidan ko’pchilik mikroblar yashay olmaydilar. Bundan tashqari, havoda 
namlik еtarli darajada bulmaydi va quyosh nuri mikroblarga zararli ta’sir etib turadi. Shu 
sababli ko’pchilik mikroblar havoda oz yashaydi. Fakat achitki, zambupyg, spora va 
pigmentli mikroorganizmlar havoda uzoq vaqt yashaydi, chunki ular kurgokchilikka va 
ultrabinafsha nurlar ta’siriga chidamli bo’ladi. Mikroorganizmlar havoga asosan chang bilan 
o’tadilar. Odam, hayvon va o’simliklarda uchraydigan mikroblar ham havoga utib turadi. 


Odam aksirganda, yutalganda, tupurganda shunday bo’ladi. Bir kism mikroblar xayvonning 
sulagi, gungidan havoga o’tadi, ba’zi mikroblar havoga suv tomchilari orkali o’tadi.
Havodagi mikroblarning ko’p-ozligi va turlari juda o’zgaruvchandir. Bu xol havoning 
mineral va organik muallaq zarrachalar bilan zararlanishiga, temperaturaga, 
yogingarchilikka, namligiga va еriga bog’liq, havoda chang, tutun, qurum va boshqalar 
qancha ko’p bo’lsa, mikroblar ham shuncha ko’p bo’ladi, chunki chang va tutun zarrachalari 
ko’pchilik mikroblarni adsorbsiyalash (surish) xususiyatiga egadir. 
Odam va hayvon chiqindilari, o’liklaridan va turli tashlandiqlardan tuproqqa patogen 
mikroblar o’tib, tuproqda quriydi va chang bilan havoda ko’tarilib, ular turli yuqumli 
kasalliklarni tarqatishda muhim rol uynaydi.
Odam yoki hayvon bir marta aksirganda 4500 dan 150 minggacha bakteriya havoga 
chiqadi. 
Turar joy havosida patogen mikroblardan sil tayoqchasi, kuydirgi va qoqshol sporalari, 
pnevmokokk, gazli gangrena qo’zg’atuvchisi, stretokokk, stafilokokk va boshqalar 
uchraydi. Bunday havo bilan nafas olgan odam va hayvonlar u yoki bu infeksiya bilan 
kasallanishi mumkin. Patogen mikroblarning juda ko’p qismi yopik bino havosida, yaxshi 
shamollatilmaydigan, qorongi, hayvonlar zich joylashgan binolar havosida to’planadi.
Molxona havosining turli qismida mikroblarning miqdori turlichadir. Mikroblar hayvonlar 
turadigan еrda, ya’ni binoning o’rta qismining havosida juda ko’p bo’lib, devor yonlarida 
ozroq, eshik oldi havosida esa juda ham nam bo’ladi, chunki u еrga doimo toza havo kirib 
turadi. Molxona havosidagi mikroblar mollarga dagal hashak berilganda, ularning tanasi 
tozalanganda, binoni tozalaganda ko’payadi. 
Yirik sanoat shaharlarining havosida mikroblar ko’p bo’lib, kishlok havosida oz bo’ladi; 
urmon, bog, yaylovlarning havosida, ayniqsa, daryo, okean va qorli tog chukkilari havosida 
mikroblar birmuncha kam bo’ladi.
Voytkevich ma’lumotiga ko’ra 1 m
3
havodagi mikroblarning soni quyidagicha: 
Uy hayvonlari turadigan hovlida 1 mln dan 2 mln gacha.
Odam yashaydigan xonada 20 minggacha.
Shahar ko’chasida 5 minggacha.
Shahar istiroxat bogida 200 gacha.
Dengiz havosida 1—2 dona.
Shimoliy kutb havosida (73° shimolda) 1 dona (10 m
3
havoda). 


Shimoliy kutb havosida (80° shimolda). 
Havoning pastki qatlamiga nisbatan, yuqori qatlamida mikroblar kamroq uchraydi. 
Masalan, Moskva shahrining 500 m balandlikdagi 1 m
3
havosida 2—3 mikrob uchraydi
1000 m balandligida 1,5 mikrob, 2000 m balandlikda esa 0,5 mikrob uchraydi. Moskvadan 
5—7 km chetda xuddi shu balandlikdagi mikroblardan 3—4 marta oz bo’ladi (E. N. 
Mishustin). Havodagi mikroblarning ko’p-ozligiga yil fasllari ham ta’sir etadi. yomg’ir va 
qor yoqqandan keyin havodagi mikroblarning soni ancha kamayadi. yozdagiga qaraganda 
qishda mikroblar kam bo’ladi. Havodagi mikroblarning oz-ko’pligi har xil usullar bilan 
aniqlanadi. Bu usullar mikrobning umumiy miqdorini yoki turlarini aniqlashga moslashgan. 
Kox usuli: bunda bir necha Petri kosachasiga 15—20 ml eritilgan go’sht-pepton agari 
qo’yiladi va ular kotgandan sung uyning burchaklariga va o’rtasiga qo’yib qopqog’i 5—10 
minutga ochib qo’yilsa, uy havosidagi mikroblar chang bilan birga kosachaga utiradi. 
Sungra kosachalarning qopqog’i yopiladi va 37° issiqtermostatga bir necha kunga kuyiladi, 
ana shunda muhit betiga tushgan mikroblar usadi hamda kosachaga qancha mikrob tushgan 
bo’lsa, shuncha koloniya hosil qiladi. Koloniyalarni hisoblab havoda taxminan qancha 
mikrob borligi va koloniyalarni tekshirish necha turli mikrob mavjud ekanligini bilish 
mumkin. Havo mikroflorasini Krotov — shafir apparati yoki Mikel naychasi bilan ham 
tekshirish mumkin. Bu apparat bilan sm
3
, m
3
havo mikrob usadigan oziqka yunaltiriladi, 
keyin oziqda paydo bo’lgan koloniyalarning hisobi olinadi va mikroblarning umumiy 
miqdori aniqlanadi. Havoda patogen mikroblar borligini aniqlash uchun har qaysi mikrobga 
o’ziga xos elektiv oziq (masalan, paratif kasalligini qo’zg’atuvchi mikrob uchun hayvon uti 
qo’ushilgan oziq) tayyorlanadi yoki sezgir laboratoriya hayvonlariga yuqtirib ko’riladi. 
Havoda mikroblarning ko’p miqdorda bo’lishi binoning sanitariya qoidalariga hisob holatda 
ekanligidan (havo almashinuvi yomonligi, hayvonlarning zich joylashishi va boshqalardan) 
darak beradi. Masalan: turar joy binosining 1 m
3
havosida 500-1000 dona bakteriya bo’lishi 
havoning juda ham ifloslanganligini bildiradi. 

Download 0.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling