O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng uning oldida iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun, madaniy va ma‘naviy yangilanish uchun keng yo‘llar ochildi

Excelda ishlatiladigan arifmetik amal belgilari quyidagilar:
Q (qo’shish);
- (ayirish);
* (ko’paytirish);
G’ (bo’lish)
^ (darajaga ko’tarish).
— Diаpаzоn vа yachеykаlаrgа yubоrish — kеrаkli mа`lumоtlаrni sаqlоvchi diаpаzоn vа yachеykаlаr nоmi yoki mаnzili ko’rsаtilаdi. Mаsаlаn: D10 yoki А1:Е8.
— Sоnlаr.
— Ishchi jаdvаl funksiyalаri. Mаsаlаn, SUM.
Аgаr fоrmulа yachеykаgа kiritilsа, undа yachеykаdа kiritilgаn fоrmulа аsоsidаgi xisоb-kitоb nаtijаsi kurinаdi. Lеkin fоrmulаning uzi tеgishli yachеykа fаоllаshtirilsа fоrmulаlаr qаtоridа pаydо bo’lаdi.
Fоrmulаlаr xаr dоim «=» bеlgisi bilаn bоshlаnаdi. Ushbu bеlgi yordаmidа ЕXCEL mаtn vа fоrmulаlаrni fаrq­lаydi.
Yachеykаgа fоrmulаlаrni kiritishning ikkitа usuli mаvjud:
1. Fоrmulаni klаviаturа оrqаli kiritish: «=» bеlgisini qo’yib, kеyin fоrmulаlаr kiritilаdi. Kiritish pаytidа bеlgilаr fоrmulаlаr qаtоridа hаmdа fаоllаshgаn yachеykаdа pаydо bo’lаdi. Fоrmulаlаrni kiritishdа оdаtdаgi tаxrirlаsh tugmаlаridаn fоydаlаnish mumkin.
2. Yachеykаlаr mаnzilini ko’rsаtish yuli bilаn fоrmulаlаr kiritish: Bu usuldа xаm fоrmulаlаr klаviаturаdаn kiritish оrqаli, lеkin kаmrоk fоydаlаngаn xоldа аmаlgа оshirilаdi. Ushbu usuldа yachеykаlаr mаnzilini kiritish urnigа ulаr ko’rsаtilаdi, xоlоs. Mаsаlаn, А3 yachеykаgа =А1+А2 fоrmulаsini kiritish uchun quyidаgilаrni bаjаrish kеrаk.
· jаdvаl kursоri А3 yachеykаgа o’tkаzilаdi;
· «=» bеlgisi kiritilаdi. Fоrmulаlаr qаtоri yonidа «kiritish» (vvоd) yozuvi pаydо bo’lаdi;
· sichqоnchа ko’rsаtkichi А1 yachеykаgа оlib bоrilаdi vа chаp tugmаchаsi bоsilаdi.
Amallar va sodda ifodalarni hisoblashu Bir amalli arifmetik ifodalar.

Reja:

1. 
   MS Excel dasturi haqida.
   
2. 
   MS Excelda sodda ifodalarni hisoblash.
   
3. 
   MS Excelda ishlash jaroyonida ko‘p uchraydigan xatolar tavsifi
   

MS Excel 2016 elektron jadvalida yangi interfcysi asosida tasma (ingliz tilida “Ribbon”) deb nomlanuvchi va asosiy oynaning yuqori qismida joylashgan ko‘p varaqli soha joylashgan.

MS Excel 2016 tasmasining har bir bo‘lagida muayyan vazifalami bajarishga mo‘ljallangan tugmalar majmuasi jamlangan:

• 
  Главная - jadvallardagi ma'lumotlami kiritishga va tahrirlashga mo‘ljallangan;
  
• 
  Вставка - jadvalga biror rasm, diagramma kabi obycktlami joylashtirishga mo‘ljallangan;
  
• 
  Разметка страницы - jadval varaqlarini bosmaga chiqarish uchun sahifalaming chegaralari va boshqa parametrlarini belgilash uchun mo‘ljallangan;
  
• 
  Формулы - jadvallardagi hisoblashlami amalga oshiruvchi har xil formulalardan foydalanish uchun moMo‘jallangan;
  
• 
  Данные - jadvallaming ustun va satrlaridagi ma’lumotlami filtrlash, saralash, nusxalarini ko‘paytirish, kcraksizlarini yo‘qotish, tashqi axboratlami kiritish;
  
• 
  Рецензирование - matn xatolarini tuzatish va hujjatlami tahrirlash;
  
• 
  Вид - jadvallami ekranda turlicha namoyish qilishga moslashtirish. Bosh oynaning yuqori chap burchagida tez-tez ishlatiluvchi murojaatni
  

osonlashtiruvchi panel mavjud bo‘lib, u ycrda xotirada saqlash, oxirgi amalni bekor qilish kabi amallami tez va oson bajarish mumkin.
Ushbu panelga yangi buyruqlar kiritish orqali imkoniyatini oshirish mumkin.
Tasmaning tagida elektron jadvalning ishchi sohasi joylashgan. Jadval ko‘rinishida bcrilgan fayl MS Exccl 2016 da kitob (Книга) deb ataladi.
Kitob esa varaq (Лист) lardan tashkil topgan. Standart holatida ular uchta bo‘iib, zaruriyat tug'ilganda ko‘paytirilishi yoki kamaytirilishi mumkin.

MS Exccl 2016 ning standart varag'i harflar orqali bclgilanuvchi 16348 ta ustun va raqamlar orqali ifodalanuvchi 1 048 576 ta satr mavjud bo‘lib, ustunlar A harfidan boshlanib XFD bilan tugallanadi. Varaqdagi alohida olingan har bir katak o‘z nomiga va manziliga: АЗ, C45 ega bo‘ladi. Qaralayotgan katakni faollashtirish uning ustida sichqonchaning chap tuqmasini bosish orqali amalga oshiriladi. Jadvalning tagida holat satri bo‘lib, u yerda ishchi sohaga tegishli ma’lumotlar berilgan.

Jadvalga qiymat kiritib, amallar bajarish tugallangan bo‘lsa, sichqoncha orqali (masalan B2:F5) bloklarni ajratib olish mumkin.

1. 
   mashq. B1 katakka 231 ni, B2 katakga 569 ni kiritib, ulaming yig'indisini B3 da hosil qiling.
   

Bajarish: B3 katakka *=” belgisini yozish orqali MS Excel 2016 kiritish holatiga o*tadi. So‘ngra sichqonchaning chap tugmasi B1 katak ustida bosilganda, ushbu manzil B3 da hosil bo‘ladi. Navbatdagi qadamda kiritilib, keyin B2 katak ustida yana sichqonchaning chap tugmasi bosiladi. Natijada B3 da B1+B2 yozuvi paydo bo‘ladi. Enter tugmasi bosilgandan so‘ng, bajarilgan amal natijasi B3 da hosil bo‘lib, Formulalar satrida =B1+B2 ifoda yoziladi.

MS Excel 2016 da mavjud bo‘lgan boshqa amallar tegishli mavzularda mashq sifatida ko‘rib o‘tiladi.

MS Excel 2016 da ishlash jaroyonida turli xatolar yuzaga kelishi mumkin. Ko‘p uchraydigan xatolar tavsifi xususida to‘xtalib 0‘tamiz:

• 
  ######## - ma’lumot katakka sig‘magan.
  
• 
  #ДЕЛ/0 - hisoblash formulasida 0 raqamiga bo‘lish holati mavjud.
  
• 
  #3HAЧ! - formulada mumkin bo‘lmagan ifodalar qatnashmoqda, masalan: kirill shriftida o‘zgaruvchilar ishlatilayotgan bo‘lishi mumkin.
  
• 
  #ИМЯ? - MS Excel formuladagi o‘zgaruvchining nomini aniqlay olmadi.
  
• 
  #ЧИСЛО! - formuJada funksiya o‘zgamvchisi yoki qiymat noto‘g*ri ishlatilmoqda.
  
• 
  #ССЫЛКА! - katakka noto‘g‘ri murojaat qilingan.
  
• 
  #ПУСТО! - katakka noto‘g‘ri oraliqda qiymat kiritilgan.
  

2. 
   mashq. Quyidagi amallami bajaring:
   

• 
  A1 katakka 23 sonni B1 ga 0 ni kiriting va Cl katakda Al/Bl amalini bajaring va natijani tahlil qiling.
  
• 
  A1 katakka “Xato” matnini, A2 ga 10 ni kiriting va A3 katakda A1*A2 amalini bajaring va hosil bo^llgan xatoning sababini aniqlang;
  
• 
  A1 katakka 1 ni kiriting, B1 ga 2 ni kiriting, Cl da Al+Bl ni hisoblang, D1 katakka 15 ni kiriting, El ga 12 ni kiriting, FI da Dl-El ni hisoblang va G1 da C1*F1 ni hisoblang;
  
• 
  A1 katakka 1 sonini B1 ga 1 ni kiriting va A3 katakda A1A/B1 amalini bajaring va hosil bo‘lgan xatoning sababini aniqlang;
  

Yuqoridagi mashqlardan ko‘rinmoqdaki, MS Excel 2016 yordamida ixtiyoriy arifmetik amallami tez va oson usulda hisoblash imkoniyati mavjud. MS Excel 2016 elektron jadvali kalkulyatordan farqli bo‘lgan kengroq ifodalami hisoblashda umumlashtirish imkoniyati ham mavjud. Ushbu imkoniyatlami keyingi darslarda ko‘rib o‘tamiz.

YODDA SAQLANG!

MS Excel 2016 ning standart varag‘i harflar orqali belgilanuvchi 16348 ta ustun va raqamlar orqali ifodalanuvchi 1 048 576 ta satr mavjud.

2. 
   Mavzu: Katakka murojat: nisbiy, absalut va aralsh murojaat.
   

Reja:

1. 
   Katakka murojaat turlari.
   
2. 
   Nisbiy, absalyut va aralash murojaat.
   
3. 
   Murojaatdan foydalanib amal bajarishda nushalashning afzalligi.
   

Kompetensiya: kommunikativ, o‘zini- o‘zi rivojlantirish.

DTS:katakcha, katakchalar bloki,adres, absolyut va nisbiy murojaat, ma’lumot turi, formula haqida tasavvurga ega bo`lish.
Elektron jadvaliar — ustun va satrlarning birlashmasidan iborat jadval bo‘lib, satr va ustun kesishmasi katakcha (yoki yacheyka) deb ataladi.
Katakchaga quyidagi kabi ma’lumotlarni kiritish mumkin:

Matnli

Sonli

Sanali

Vaqt

Formula

Funksiya

Katakcha quyidagi xossalarga ega bo‘lishi mumkin:

• 
  fon turi va rangi; • shrift turi, o‘lchami va rangi;
  
• 
  tekislash turi; • son turi;
  
• 
  matn yo‘nalishi turi; • himoya;
  
• 
  chegara turi, rangi va o‘tkazilish joyi.
  

Katakchaning bu xossalari Format menyusining Katakcha (Ячейка) bo`limi yordamida belgilanadi. Bu bo`lim o`z navbatida Son(Число), Tekislash(Выранивание), Shrift(Шрифт), Chegara(Граница), Ko`rinish(Вид), Himoya(Защита), bo`limlariga bo`linadi.
Siz MS Word dasturining formatlash imkoniyatlari bilan tanishsiz. Shuning uchun uchun Katakcha formatining har bir bo`limini mustaqil ko`rib chiqishingiz mumkin. Jadval bilan ishlashda quyidagilarni bilish lozim:

Katakchaga ma'lumotlar kiritish	Katakchadagi ma'lumot- larni tahrir qilish	Katakchadagi ma'lumotlarni o‘chirish
Katakcha belgilanadi. Matn, son yoki formula kiritiladi. Kiritish (Enter) Klavishi bosiladi.	Katakcha belgilanadi. F2 (tahrir qilish holatiga o`tish) klavishi bosiladi. Tahrir qilish bajariladi. Kiritish klavishi bosiladi.	Katakcha yoki katakchalar bloki belgilanadi. O‘chirish (Delete) klavishi bosiladi.

Son — raqam belgilaridan iborat (birinchi belgisi "" bo‘lishi mumkin, orasida faqat bitta "," (o‘nli kasrning butun va kasr qismlarini ajratuvchi) belgisi bo‘lgan ketma- ketlik. Misollar: 3; -5, 1234; 10,01. Kiritilayotgan son katakcha kengligiga sig'masa, u
holda Excel uni turiga qarab eksponensial yoki "########" ko‘rinishda ifodalaydi. Formula — katakchaga kiritilayotgan "=" (tenglik) belgisidan boshlangan ketma- ketlikdir. Formulada sonlar, katakcha adreslari va funksiyalar arifmetik amallar orqali bog'lanadi. Misollar: =A1+7*B2,
= 45*SIN(B2)11/C1
Matn — katakchaga kiritilgan ketma-ketlik son ham, formula ham bo‘lmagan hol. Bu holda Excel uni matn deb tushunadi. Matnli ma'lumotning faqat katakcha kengligidagi qismi ko‘rinib turadi. Matnning ko‘rinmayotgan qismini formulalar satridan yoki katakchani kengaytirib ko‘rish mumkin. Bir katakchaga bir necha satrdan iborat matnni kiritish uchun quyidagilardan birini bajarish kerak:

1. 
   har bir satr oxirida Alt + Enter klavishlari birgalikda bosiladi;
   
2. 
   katakcha formati bo‘limining Tekislash (Выравнивание) bo‘limidan So‘zlarni to‘liq ko‘chirish (nepeносить по словам) xususiyati tanlanadi.
   

Har bir katakcha ustun va satrning tartibidan kelib chiqqan holda o`zining adresi(nomi)ga ega bo`ladi. Masalan A1, X2, A3, T4,S AZ1963, …. Jadvaldagi belgilangan (hoshiyali) katakcha joriy katakcha deyiladi. Elektron jadvaallarda yana katakchalar bloki tushunchasi bo`lib, u katakchalardan iborat ixtiyoriy to`rtburchak yoki to`rtburchaklar to`plamidir. Masalan, A5:B7 — bloki A5,A6,A7,B5,B6,B7 katakchalarni o`z ichiga oladi. Excelda katakchaga nom berish imkoniyati ham bor. Buning uchun katakchani belgilab, Joylashtirish menyusining Nom – berish (Имя - присвоить) buyrug`I tanlanadi va nom kiritiladi.
Elektron jadvallarda bir katakchadan boshqa joyga murojaat qilish mumkin. Murojaat — bu formula yozishda ishlatilayotgan katakcha, satr yoki ustun yoxud katakchalar blokining (shu varaqdagi, boshqa varaqdagi, boshqa kitobdagi) adresidir. Elektron jadvallarda ikki xil: nisbiy va absolyut murojaat qo‘llaniladi.
Nisbiy murojaatda formula nusxasidagi katakchalar adreslari nusxa joylashtirilayotgan katakchaga mos holda o‘zgaradi. Masalan, A2 katakchadagi “=A1+B4” yig'indining A3 katakchaga nusxasi “=A2+B5”, A7 katakchaga nusxasi “=A6 + B9”, F17 katakchaga nusxasi “=D16+E19” kabi o‘zgarib joylashadi.
Absolyut murojaatda katakcha adresi o‘zgarmaydi. Elektron jadvallarda absolyut adres xususiyatini ifodalash uchun maxsus belgidan (Excelda - $) foydalaniladi. Masalan, A2 katakchadagi “=Al + $B$4” yig'indining F17 katakchaga nusxasi “=D16+$B$4”, C7 katakchadagi “=B3 - C$6” ayirmaning F9 katakchaga nusxasi “=E5

• 
  F$6”, L11 katakchadagi “=D6*$C3” ko‘paytmaning M14 katakchaga nusxasi “=E9*$C6” kabi joylashadi. Bundan ko‘rinadiki, $ belgisi qo‘yilgan ustun yoki satr nusxa ko‘chirilganda o‘zgarmay qolar ekan.
  

Excel elektron jadvalida formulalar satri ma'lumotlarni, formulalarni yozish va tahrir qilish uchun qo‘llaniladi. Bu satrning chap tomonida katakcha nomini ko‘rsatuvchi joy bo‘lib, unda jadvaldagi joriy katakchaning adresi yoki nomi ko‘rinib
turadi.
Quyidagi misolda absolyut va nisbiy murojaatlardan foydalanilgan. Bunda C3 katakchaga "=C1" formulani kiritgach, F4 klavishini bosib absolyut murojaat hosil qilamiz, so‘ng formulaning davomini yozamiz.

1. 
   misol. Excelning 2016 naqllarining bitta varag'idagi katakchalar soni hisoblansin.
   

Excel elektron jadvalida formulalar satri ma'lumot va formulalarni yozish hamda tahrirlash uchun ishlatilishi mumkln. Bu satming chap tomonida katakcha nomini ko‘rsatuvchi joy bo‘lib, unda jadvaldagi joriy katakchaning adresi (nomi) ko‘rinib turadi. Formulalar satri yonidagi [fx] belgisi funksiyani tanlash va katakchaga joylashtirish imkonini beradi. Funksiya belgisi tanlanganda E4- rasmdagi kabi muloqot oynasi namoyon bo‘ladi.
Bu oynadan kerakli turdagi funksiyani izlab topish va katakchaga joylashtirish mumkin.

2. 
   
   
3. 
   
4. 
   
5. 
   

Hammamizga tanish bo‘lgan bozordan mahsulot xarid qilish masalasini Excel elektron jadvali yordamida hal etamiz (E5- rasm).

1. 
   a) A3 katakchaga "Tartib raqami" matnini 2 satrli qilib (Alt + Enter yordamida) kiritamiz; b) A3 katakchani belgilab, Format menyusining Katakcha formati bo‘limiga kiramiz; d) Tekislash
   

(Выравнивание) bo‘limi yordamida matnni yozish yo‘nalishini o‘zgartiramiz.

2. 
   a) A4, A5, A6, A7, A8 katakchalarga mahsulotlarning tartib raqamlarini kiritamiz; b) A3:A8 blokini belgilab, Format menyusining Katakcha formati bo‘limiga kiramiz; d) Katakchalar bloki uchun Ko‘rinish (Вид) bo‘limidan rang tanlaymiz.
   
3. 
   Yuqoridagi usul bilan rasmdagi B3:B8, C3:C8, D3:D8 bloklari va E3 katakchasi to‘ldiriladi.
   
4. 
   a) B2:E2 blokini belgilash va piktogrammani tanlash orqali blokni yagona katakcha sifatida birlashtiramiz (bu
   

holda birlashtirilgan katakchalar eng chapdagi B2 adresga ega bo‘ladi); b) "Xarid masalasi" matnini kiritamiz; d) Format menyusining Katakcha formati bo‘limiga kirib, Chegara (Граница) bo‘limi

5. 
   yordamida
   
6. 
   katakcha chegara chizig'ini rasmdagi ko‘rinishda hosil qilamiz.
   

5. "Jami mahsulot narxi" matni ham yuqoridagi kabi kiritiladi.
a) E4 katakchaga "C4*D4" formulani " = " dan keyin kiritamiz; b) E4 katakchani E5, E6, E7, E8 katakchalarga Tahrirlash (Правка) menyusining nusxalash va joylashtirish bo‘limlari yordamida nusxalaymiz.
6.a) E9 katakchaga "=E4+E5 + E6+ E7+E8" formulani kiritamiz, ya'ni E4:E8 blokidagi qiymatlar yig'indisi E4+E5+ E6+E7+E8 ni hisoblaymiz; b) Format menyusining Katakcha bo‘limidagi Shrift (Шрифт), Chegara va Ko‘rinish bo‘limlari yordamida jadvalni rang va chiziqlar bilan boyitamiz.
Tekshirib ko‘rish mumkinki, C4:C8 yoki D4:D8 blokidagi katakchalardagi qiymatlardan birortasining o‘zgarishi E9 katakchadagi qiymatning o‘zgarishiga olib keladi.
4 Mavzu: Boshqa varaq yoki kitobga murojaat. Matinlarni ulash masalasi.
Reja:

1. 
   Murojaatdan foydalanib kara jadvalini hosil qilish.
   
2. 
   Boshqa varaq yoki kitobga murojaat.
   
3. 
   Murojaatlarni o‘rnatish tartibi.
   

Kompetensiya: kommunikativ, o‘zini- o‘zi rivojlantirish.
DTS: kara jadvalini hosil qilish, boshqa varaq yoki kitobga murojaat.

1–misol. Karra jadvalini hosil qiling (1-rasm).

Quyidagi ketma-ketlikdagi ishlarni bajaramiz:

1. 
   B2:H2 blokidagi katakchalarni
   
2. 
   piktogrammasi yordamida birlashtiramiz va “Nechalik jadval kerak?” matnini kiritamiz;
   
3. 
   D3 katakchaga “=”, E3 katakchaga biror sonni (masalan, 6 ni) kiritamiz;
   
4. 
   C4 katakchadan E3 katakchaga absolyut murojaatni kiritamiz, ya’ni C4 katakchaga “=E3”ni yozib F4 klavishani bosamiz;
   
5. 
   D4 katakchaga “*” belgisini, E4 katakchaga 1
   
6. 
   sonini, F6 katakchaga “=” belgisini kiritamiz;
   
7. 
   G4 katakchaga “=C4*E4” formulani kiritamiz;
   
8. 
   C4:G4 blokini belgilab, blokning o‘ng quyi burchagidagi ■ belgisidan sichqoncha yordamida G ustun bo‘yicha pastga tortib nusxalaymiz;
   
9. 
   Katakchalarni katakcha formati orqali ranglar bilan bezaymiz.
   

Tekshirib ko‘rish mumkinki, E3 katakchadagi qiymatni o‘zgartirsak, G ustundagi qiymatlar karra jadvaliga mos ravishda o‘zgaradi.

MS Exccl 2010 ning yana bir qulayliklaridan biri bu, boshqa varaq yoki kitoblarga murojaat qilinib, ulardagi ma’lumotlar bilan bogManish hosil qilish mumkin. Varaq va kitoblarga murojaat qilish usullarini quyidagi mashqlarda ko‘rib o‘tamiz.

1-mashq. Savdo shoxobchalaridagi ma’lumotlarga asoslanib, orgtexnika savdosi firmasi bo‘yicha umumlashtirilgan jadval tuzish. Bajarish:

• 
  har bir savdo shoxobchasi bo‘yicha, masalan
  

1 Market — 1 varaqda 2 Market — 2 varaqda ma’lumotlami kiritamiz.

4 varaqda umumlashtirilgan ma’lumot hosil qilish uchun B3 katakka =Лист1!ВЗ+Лист2!ВЗ+ЛистЗ!ВЗ yozuvi hosil qilinadi.

• 
  B3 da bclgisidan so‘ng 1-varaqdagi B3 katagida sichqonchaning chap tugmasi bosiladi, natijada Лнст1!ВЗ, so‘ngra + va 2- varaqdan Лист2!ВЗ hosil qiluinadi va 4 varaqdagi B4, B5, B6, C3, C4, C5, C6, D3, D4, D5, D6, D7 kataklariga nusxa ko‘chirish, o‘ng past burchagiga
  

sichqonchaning chap tugmasi bosilgan holda hosil qilinadi. Natijada quyidagi oyna hosil bo‘ladi:

1- mashq. 0‘quvchilaming fanlardan olgan baholarini kitoblaming jadvallari yordamida hosil qilish.

Bajarish:

• 
  o‘quvchilaming fanlardan olgan baholarini kitob jadvalida bog‘lanish hosil qilish uchun har bir fan bo‘yicha o‘quchilaming baholari alohida ishchi kitoblarda hosil qilinadi (matematika, fizika, informatika):
  

ushbu uchta jadvalni o‘quchilar baholarini aks ettiradigan alohida umumiy fanlar ishchi kitobida umumiy jadval hosil qilinadi:

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  alohida fan (umumiy fanlar jadvali fayli) kiritilgan ishchi kitob ochilib, baholar kiritilgan kataklar belgilanib nusxalanadi (Копировать). Umumiy ishchi kitobdagi mos fan kataklari belgilanib,
  

Maxsus qo‘yish (Специальная вставка) bo‘limi tanlanib, bog‘lanishni qo‘yish (Вставить связь) tugmasi bosiladi: JCtEl

• 
  barcha ishchi kitoblar o‘rtasida bog‘lanishlar hosi qilingandan so‘ng, bog‘lanishlar hosil qilingan ishchi kitobning mcnyular satridan Данные bo^climi tanlanib, Подключения - изменить связи ketma- kctligi tanlanadi:
  

• 
  hosil bo⁴lgan oynadan Обновить tugmasi tanlanib, ishni tugatish uchun Закрыть tugmasi tanlanib oynadan chiqiladi.
  

YODDA SAQLANG!

Kitoblami o‘zaro bog‘lash uchun menyular satridan Данные bo‘limi tanlanib, Подключения - изменить связи ketma-ketligi tanlanadi.
Mavzu MS EXCEL ning funksiyalar kutubxonasi. Funksiya tushunchasi.

Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo‘lmogi lozim.

1. 
   Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim.
   
2. 
   Kichik guruh oldiga qo‘yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqtajratiladi.
   
3. 
   Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi xaqida ogohlantirilishi zarur.
   
4. 
   Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, o‘qituvchi ularga yo‘riqnoma berishi lozim.
   
5. 
   Nima bo‘lganda ham muloqotda bo‘ling, o‘z fikringizni erkin namoyon eting.
   

l-mashq. Berilgan 6,10, 30, 60 sonlaming eng katta umumiy

bo‘luvchisini hisoblang. Bajarish:

• 
  A1 katakka 6 sonini, B1 katakka 10 scmini, A2 katakka 30 sonini, B2 katakka 60 sonini kiritamiz;
  
• 
  C4 katakka quyidagi formulani kiritamiz: =НОД(А1:В2)
  
• 
  Enter tugmasi bosiladi Natijada quyidagi oyna hosil bo‘Ladi:
  

YODDA SAQLANG!

MS Excel 2010 da algebrmk canalbelgilari quyidagilar:
+ (yig‘ish); - (ayirish); * (ko‘paytirish); / (boiish); ^л (darajaga ko‘tarish).
FUNKSIYA ARGUMENTI OYNASI
MS Excel 2016 da ishlatiluvchi funksiyalar mazmunan bir-biridan keskin farq qilishi mumkinligidan ulaming argumentlari ham o‘z navbatida turli ko‘rinishda berilishi mumkin.

Masalan, Математические функции qismida cos(x) funksiyasida argument bitta haqiqiy qiymatdan iborat bo‘ladi va burchakning qiymati radian da bcriladi:

Логические функции qismidagi ЕСЛИ funksiyasida argument mantiqiy ifoda bo‘lib, uning faqat ikkita qiymati (“rost” yoki “yolg‘on”) ga ko‘ra ikki xil natijaga ega bo‘lishimiz mumkin:
Мастер функций oynasida birinchi qadamda kerakJi funksiyani kiritib Найти tugmasi yordamida izlab topiladi, ikkinchi qadamda ushbu funksiyaga murojaat etib, argumentlariga qiymatlar beriladi. So‘ngra
tanlab olingan funksiya kerakli katakka joylashtiriladi:

1. 
   ^{mashq. log}5 ^{25 ifodaning qiymatini}
   

hisoblang.
Bajarish:

• 
  MS Excel 2016 tasmasidan tugmasi tanlanadi;
  
• 
  Мастер функций oynasidan logarifmni hisoblash Log funksiyasi tanlanadi;
  
• 
  Число qatoriga 25 soni, Основание qatoriga esa, 5 soni kiritilib, OK tugmasi bosiladi:
  

YODDA SAQLANG!
MS Excel 2010 da funksiyalardan foydalanish uchun formulalar satridan ^f‘
tugmasi tanlanadi.


6 Mavzu: Master funksiya yordamida funksiya joylashtirish.
Reja:

1. 
   Formulalar tasmasidan foydalanish.
   
2. 
   Formulani tahrirlash.
   
3. 
   Formulalar ustida amallar.
   

Kompetensiya: kommunikativ, o‘zini- o‘zi rivojlantirish.

DTS:katakcha, katakchalar bloki,adres, absolyut va nisbiy murojaat, ma’lumot turi, formula haqida tasavvurga ega bo`lish.