O’zbekiston qishloq aholi punktlari geografiyasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SHAHAR VA QISHLOQ AHOLISI, URBANIZATSIYA KO‘RSATKICHIDAGI O‘ZGARISHLAR
(aholi soni, ming kishi)

Mintaqalar	2008 yil			2009 yil			O‘zgarish, +,-
	shahar aholisi	qishloq aholisi	urbanizatsiya darajasi, %	shahar aholisi	qishloq aholisi	urbanizatsiya darajasi, %	shahar aholisi	qishloq aholisi	urbanizatsiya darajasi, %
Qoraqalpog‘iston Respublikasi	774.5	820.9	48.5	814.6	801.1	50.4	+40.1	-19.8	+1.9
Viloyatlar:
Andijon	716.9	1734.3	29.2	1338.9	1161.0	536	+378.0	-573.3	+24.4
Buxoro	456.8	1109.3	29.2	616.8	972.0	38.8	+160.0	-137.3	+9.6
Jizzax	321.2	758.3	29.7	520.7	577.6	47.4	+119.5	-180.7	+17.7
Navoiy	327.8	501.2	39.5	416.7	422.6	49.6	+88.9	-78.6	+10.1
Namangan	806.3	1368.0	37.1	1434.1	783.1	64.7	+627.8	-584.9	+27.6
Samarqand	755.0	2248.4	25.1	1145.8	1915.8	37.4	+390.8	-332.6	+12.3
Sirdaryo	215.8	477.2	31.1	290.7	412.7	41.3	+125.1	-64.5	+10.2
Surxondaryo	381.3	1610.8	19.1	756.2	1277.6	37.2	+374.9	-333.2	+18.1
Toshkent	990.8	1531.6	39.3	1278.3	1274.3	50.1	+287.5	-257.3	+10.8
Farg‘ona	827.2	2145.0	27.8	1776.2	1245.9	58.8	+949.0	-899.1	+31.0
Xorazm	328.1	1176.1	21.8	523.9	1006.9	34.2	+195.8	-169.2	+12.4
Qashqadaryo	616.5	1892.9	24.6	1116.8	1446.8	43.6	+500.3	-446.1	+19.0
Toshkent sh.	180.0	-	100.0	2206	-	100.0	+26.0	-	-
O‘zbekiston Respublikasi (jami)	9698.2	17374.0	35.8	14236.0	13297.4	51.7	+4537.8	-4076.6	+15.9

Jadval O‘zR Davlat statistika qo‘mitasi materiallari asosida hisoblab chiqilgan.
Adabiyotlar
1. A. Soliyev, M. Nazarov O’zbekiston qishloqlari. T- 2009
2. Qishloq joylar demografiyasi. T- 2005
3. Asanov.G.R. Aholi geografiyasi . T- 1978 y

XULOSA
Qishloq va shaharlar o‘ziga xos “geojuftlik” bo‘lib, birining rivojlanishi ikkinchisiga bog‘liq. Qolaversa, qishloq borki, shahar bor, shahar borki qishloq bor. Demak, ularni bugungi kunda bir-birisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi va aholi ijtimoiy hayotini bunday hududiy tashkil etish shakllari doimiydir. Qishloqlik, qishloqning asl mohiyati, qishloq hayot tarzi va sharoitini to‘liq his qilishi uchun, biroz bo‘lsada, shaharlarda yashab ko‘rishi kerak. Binobarin, shaharga doimiy yashash uchun ko‘chib kelgan qishloqlik butun umr davomida shahar hayot tarziga moslashib (adaptatsiya qilib) boradi. Ayni paytda shahar qadri va mohiyatini, vaqtincha bo‘lsada, qishloqda yashab ko‘rgan shaharlik ko‘proq biladi va to‘g‘ri baholaydi. Xullas, qishloq ham, shahar ham go‘zal. Biroq, ularning har biri o‘zgacha chiroyga ega, agar qishloq joylar ko‘proq tabiati bilan dilkash bo‘lsa, shaharlar hashamatli binolari-yu, zamonaviy xiyobonlari bilan go‘zal. E’tirof etish lozimki, respublikada shahar joylar sonining anomal holda keskin ko‘payishi natijasida 2009 yil qishloqlar yiligina emas, “shaharlar yili” bo‘lib ham tarixga kiradi va umumiy urbanizatsiya darajasiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Biroq, ushbu olamshumul va obektiv jarayonning g‘arb mamlakatlariga xos talqini bizning sharoitimizga to‘g‘ri kelmaydi. Sababi, Sharq mamlakatlarida, xususan, O‘rta Osiyo respublikalarida tarixan shahar va qishloq o‘zaro chambarchas bog‘liq holda rivojlanib kelgan, bugungi shahar kechagi qishloq bo‘lgan.

1 Qizig‘i shundaki, vodiyning ba’zi bitta katta aholi punkti, ya’ni aholi joylashuvining hududiy yaxlit, yagona shakli doirasida rasmiy ravishda 2-3 qishloqlar ajratilgan yoki ular hududiy jihatdan bir-biri bilan qо‘shilib ketishgan.

1 “Xalq so‘zi” gazetasi, 2008 yil 6 dekabr.
² O‘zbekiston Qonun hujjatlari to‘plami. –T., 2005 yil, iyul, №28-29.

2