O’zbekiston qishloq joylar geografiyasi Mundareja: Kirish

Ixtisoslashuv. Mulkchilik shakllari, va korxonalar turi. Sug’oriladigan-
yaylov chorvachiligi. Shahar atrofi qishloq xo’jaligi. O’simlikchilik. Ekin 
maydonlari tuzilishi. Yetakchi tarmoqlar, qoramolchilik, qoraqo’lchilik, 
ipakchilik. Sug’oriladigan tekislik, cho’l, yaylov, shahar atrofi mintaqalari 
qishloq xo’jaligining rivojlanish xususiyatlari. qishloq xo’jalik xom-
ashyolarini qayta ishlash muammolari. Bozor munosabatlari sharoitida agrar 
majmuani rivojlanish. Shunday qilib O’zbekiston qishloq xo’jaligi chuqur 
islohotlarni boshida kechirmoqda. Qishloq xo’jaligida bozor munosabatlarini 
shakllantirish, mulkchilikning nodavlat shakliga o’tish, mulkni davlat 
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, dehqon (fermer) xo’jaliklari 
faoliyatini yo’lga qo’yish kabi muhim masalalar hal etilmoqda. Qishloq 
xo’jaligini tubdan isloh qilish bilan bog’liq o’nlarcha qonunlar qabul qilindi. 
 
 
 Qishloq xo’jaligining tarmoqlari geografiyasi: 
a) Dehqonchilik tarmoqlari; 
b)  Chorvachilik tarmoqlari 
O’zbekiston qishloq xo’jaligi turli xil geografik imkoniyatlarga ega bo’lgan 
mamlakatlarda yuritiladi. Shu jihatdan geografik olimlar tomonidan mamlakat 
hududi 
uchta 
zonaga 
bo’lingan: 
1.Tog’ va tog’ oldi zonasi. Zona respublikaning 21,5 %ini o’tloqzorlar bor. 
Uning tog’ oldi qismi va xorikor yerlar bo’lib, unda g’alla va xashaki ekinlar 
ekish, 
bog’dorchilik, 
uzumchilikni 
rivojlantirish 
mumkin. 
2. Sug’oriladigan zona. U mamlakat hududining 18 %ini qamrab oladi. Mazkur 
zona Farg’ona vodiysi, Chirchiq-Ohangoran, Zarafshon, Qashqadaryo 
vohalari, Surxan-Sherobod vodiysi, Amudaryoni o’z ichiga oladi. Mazkur 
sug’oriladigan zonda mamlakatning asosiy qishloq xo’jalik (Dehqonchilik 
mahsulotlari 
yetishtiriladi). 

---

15 
3.Cho’l-yaylov zonasi. Uning maydoni mamlakat hududining 60 %idan 
ko’proqdir. Bu zona mamlakatning qorako’l quylari boqiladigan istiqbolli 
zonasidir. 
Dehqonchilik. U O’zbekiston qishloq xo’jaligning yetakchi tarmog’i. 
Dehqonchilikning qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotdagi hissasi 65-70 % ini 
tashkil qiladi. Mamlakat dehqonchiligi yaqin o’tmishda ekstensiv rivojlanish 
yo’lini bosib o’tdi. Mirzacho’l, Qarshi, Jizzax, Surxon, Sherobod cho’llari 
o’zlashtirildi. Yirik-yirik irrigatsiya inshootlari, suv barpo qilindi. Natijada 
sug’orib dehqonchilik qilish miqyosi muntazam ortib bordi. Bu narsani 
tamomam sug’orib ekishga asoslanadigan paxta va boshqa ekin 
maydonlarining osishida ham ko’rish mumkin. 
Chorvachilik. O’zbekiston chorvachiligi ko’p tarmoqlidir. Shu jihatdan 
mamlakatimizda chorvachilikni rivojlantirishning regionlar va geografik 
mintaqalararo farqli jihatlari bor. M, qoramollar (va shu jumladan sog’in 
sigirlar) sug’oriladigan hamda lalmikor zonalarda, qorako’l qo’ylari cho’l 
yaylovlarida, hisori quylar tog’ yonbag’irlaridagi yaylovlarda, mayin jun 
beradigan echkilar tog’li zonada, parrandalar donkur rayonlarda yaxshi 
rivojlantirilgan. 
Respublika chorvachiligi qishloq xo’jaligining dehqonchilikdan keyin 
muhim tarkibiy qismi bo’lib, u aholining kundalik go’sht, sut, yog’, tuxum va 
boshqa chorvachilik mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini qondirishga xizmat 
qiladi. Mustahkam ozuqa bazasini yaratish chorvachilikni rivojlantirish va mul 
chorvachilik mahsulotlari yetishtirishning asosi hisoblanadi. Shuning uchun 
ham respublikadagi mavjud yaylovzorlar holatini yaxshilash (sug’orish), 
ozuqabop ekinlar maydonini kengaytirish, paxta yem ishlab chiqarishni 
ko’paytirish ishlariga katta e’tibor beriladi.