O'zbekiston respublik asi oliy va o'rta m axsus ta 'lim vazirligi m irzo ulug bek nom idagi o'zbekiston

libos kiyib talaffuz bilan jilolangan so'z san'atidir. Madomiki 
“so 'z” qudratini chuqur anglagan, “so'z” ne'matining Alloh tomoni- 
dan faqatgina insonga in'om etilganligini his etgan buyuk alloma- 
largina uni qadrlaganlar va e'zozlashga undaganlar. Shu ma'noda 
notiqlik san'ati boshqa san'at turlari orasida alohida ruavqega ega 
ekanligi tan ohngan haqiqatdir. Qadimda mohir notiqlargina lashkar- 
boshlik va davlat arbobiari iovozimiariga sayiab tayinianganiikiari 
ham bu haqiqatga aniqlik kiritadi. Tarix bizga hamisha sabog' ber- 
gan, sabog' bermoqda va hundan key in ham sabog' beradi. Biz bu- 
gun shu sohada tarixdan sabog' olayapmizmi? - degan savol turibdi 
qarshimizda. Yo'q. deyish ham joiz emas, harakat qilyapmiz. Bugim- 
gi kunda ko'pgina idora rahbarlan nutqidagi kamchiliklar. muallim- 
lar nutqidagi ehaynalishlar, teieko'rsatuvlardagi hatto jurnalistlai 
nuiqidagi 
u'aliziikiar biziiing iiia'iiaviyaiiiiiiz>ta yarashmaydi. 
Chunki biz Mustaqillikning barcha chashmalaridan bahramand bo lib 
turgan ekanmiz. notiqlik san'ati chashmasidan ham bebahro bo'l- 
masligimiz kerak. Nima qilishimiz zarur? Avvalo, maktabda nutg'- 
ni, uning grammatikasini chuqur o' rganishimiz, fikrimiz va 
tafakkurimizning asosi bo'imish notiqiik san'ati siriarini o'rgat* 
ishimiz va o 'rganishimiz juda muhim. Til va tatakkur bir-bmga 
cham-barchas bog'liq bo'lgani holda, notiqlik san'atini bilmasak 
haqiqiy ijodiy tafakkur, go'zal va chiroyli nutq so'zlashimiz amri 
mahol. So'zlayolgan nutqimizni maromiga etkazib o'z ona lilimizda 
ifodalashimiz uchun notiqlik san'ati qoidalaridan xabardor bo'lishi- 
miz kerak. Hozirgi o'quvchi va talaba yoshlarimiz nutqida uchraydi- 
gan nuqson. tikrlashdagi oqsog'lik. ilkrini bayon etishda qolipdan 
chiqolmaslik, talakkuridagi to'mtoqlik, ortiqcha kirish so'ziarni 
(anaqa, haligi, nima edi?, nima desam ekan? kabi) lshlatish kabi
7

---

qusurlarning kelib chiqishi teran notiqlik malakalarining zaifligi 
bilan bog'liqligi ma'lum. Maktabdan tortib, akademik litsey va kollej 
hamda institut va universitetlar, malaka oshirish institutlari o'quv 
rejalariga notiqlik san'ati darsini kiritish, bu darsni o'quv yurt- 
larining o'ziga xos xususiyatlariga qarab uning dasturi va darsligini 
yaratish juda dolzarb. Chunki, Vazirlar Mabkamasining “Akademik 
litseylar va kasb-bunar kollejlarini tashkil etish va ularning faoliyati- 
ni boshqarish to'g'risida”gi qarorida bir qancha muhim masalalar 
bilan bir qatorda Davlat ta'lim standartlarini ishlab chiqish, yangi 
darslik va o'quv qo'llanmalarini yaratish vazifasi ham qo'yilgan.
Milliy dasturda belgilangan vazifalami jadal amalga oshirish 
mustaqil mamlakatimizning buyuk kelajak sari yuksalishini ta'min- 
laydigan omillardan ckanligi muhim. Prezidentimiz I.A.Karimov 
Oliy Majlisning XIV sessiyasidagi (1999 yil 14 aprel) ma'ruzalarida: 
“Yana bir bor ta'kidlab o'tishga to'g'ri keladi: amalga oshirilayotgan 
barcha islohotlarning taqdiri shu masalaga, ya'ni kadrlar tayyorlash- 
ga chambarchas bog'liqligini biz aniq va ravshan anglab olishimiz 
lozim. O'zini shu mam-lakatning haqiqiy vatanparvari deb biladigan 
har bir kishi bu Dastumi amalga oshirishga o'z mehnatini, 
o'z 
ulushini qo'shadi deb ishonaman”, - degan edilar.
Chunki bu Dastur O'zbekistonimizning madaniyat va ma'naviy 
yuksalishi borasidagi dasturulamaldir. Bugun biz ziyolilar va barcha- 
miz, xalqimiz va Vatanimiz uchun bunday mas'uliyatni chuqur va 
izchil anglamog'imiz shart.
Ma'lumki, jamiyat madaniy-ma'rifiy taraqqiyotining, millat 
ma'naviy kamolatining muhim jihatlari Notiqlik san'atiga ham borib 
taqaladi. Shu bois ham mamlakatimizda madaniy-ma'rifiy islo- 
hotlaming davlat siyosati darajasiga o'sib chiqishi, farzandlarimiz- 
ning notiqlik malakalarini oshirish, nutqiy madaniyati masalalariga 
e'tiborni qaratish har qachongidan ham dolzarblik kasb etmoqdaki, 
Respublikamizda “Davlat tili haqida”gi, “Ta'lim to'g*risida”gi
8

---

qonunlar, Kadrlar tayyorlash bo'yicha Milliy dastur va boshqa 
ko'pgina hujjatlarda ma'naviy-ma'rifiy tarbiyaga, til masalalariga 
alohida e'tibor qaratilgan.
Fikrimizni o 'z ona tilimizda mustaqil, ravon, go'zal va lo'nda 
ifodalash uchun bizda nutqiy madaniyat, notiqlik etarli darajada 
shakllanmogi kerak. Ayniqsa, o'qituvchining asosiy ish quroli uning 
nutqi ekanligini hisobga olsak “Notiqlik san'ati” o'quv fani sifatida 
nafaqat filolog-muallimlarga, balki barcha fan o'qituvchilari tayyor- 
laydigan bilim dargohlarda o'qitilishi maqsadga muvofiq. Bu borada 
Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universitetining 2006- 
2007 o'quv yili uchun qabul rejasiga maxsus mutaxassislik bo'yicha 
alohida talabalar qabul qilinishi bizni quvontiradi. Albatta, Vazirlar 
Mahkamasining, Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligining bu sa'yi 
harakatini keng jamoatchilik qo'llab-quvvatlamoqda.
Umuman, yosh avlodda notiqlik qobiliyatini shakllantirish va 
izchil kamol toptirish, bu yo'lda samarali usullami izlab topish va 
ta'limga yo'naltirishni olimlarimiz va o'qituvchilarimiz o'zlarining 
asosiy va samarali burchlari ekanligini unutmasliklari lozim.