O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

6. Keksalar (70 va undan katta yosh) – ularning aksariyati mehnat faoliyatidan chetlashgan bo’ladi.
O’zbekiston Respublikasining mehnat qonunchiligiga ko’ra, aholi mehnat layokati bo’yicha
uch guruhga ajratiladi. Jumladan:
- mehnatga qobiliyatli yoshgacha (0-15 yosh);
- mehnatga qobiliyatli yoshdagi (16-54 yoshli ayollar, 16-59 yoshli erkaklar);
- mehnatga qobiliyatli yoshdan kattalar (55 yosh va undan katta ayollar, 60 yosh va undan katta
erkaklar).
3-jadval
Aholini yosh bo’yicha tarkibi
Dunyo buyicha
%
O’zbekiston buyicha
%
15 yoshgacha
29
15 yoshgacha
34
15 yoshdan 65
yoshgacha
64
15
yoshdan
65
yoshgacha
61
65 yoshdan kattalar
7
65 yoshdan kattalar
5
Manba: Alьmanax. O’zbekiston 2010 iqtisodiy tadqiqodlar markazi ma’lumotlari asosida
muallif tomonidan tayyorlandi.
Ilm-ma’rifat potentsiali - ilm-ma’rifatga xizmat qiluvchi moddiy va insoniy resurslar, fan
erishgan darajadir. Ilm-ma’rifat potentsialini unga sarflangan mablag’lar va ilmiy pedagogik
kadrlar soni va malakasi belgilaydi. Ilm-ma’rifat rivojiga qanchalik ko’p mablag’ sarflansa, uni
samarali ishlatish ta’minlansa, iqtisodiy o’sish shunchalik tezlashib, milliy boylik ko’payadi.
4 - jadval
MDH davlatlari aholisining ilm-ma’rifat potentsiali
Manba: www.google.ru_“Stranы v tsifrax”, 2010 g.
Texnika-texnologiya potentsiali — jamiyatdagi mashina-mexanizmlar miqdori, ularning
tarkibi, texnikaviy darajasi va texnologik tizimlar majmuini o’z ichiga oladi. Bu potentsial fan
yutuqlari naqadar yangi texnika va texnologiyada moddiylashganligini bildiradi. Texnika-
texnologiya darajasi fan taraqqiyotiga monand tushishi shart, ammo buning uchun fan yutuqlarini

---

32
amaliyotta joriy etishni ta’minlovchi iqtisodiy vositalar amal qilishni talab qilinadi. Agar bunday
vosita bo’lmasa, fan va texnika potentsiali bir-birini ta’minlamay qo’yadi. Masalan, sobiq SSSRda yer
yuzidagi olimlarning 25 foizi ishlagan, lekin fan bilan texnikani boglovchi vosita zaifligidan, ulkan
mamlakat ishlab chiqarish darajasi bo’yicha dunyoda 68 o’rinni egallagan. Texnika-texnologiya
potentsiali ilmiy potentsialdan yuqori bo’lishi ham mumkin, ammo bu hol ishlab chiqarish import
qilingan texnika-texnologiyaga asoslanganda yuz berdi. Masalan, Yaponiyada ilm-fan va ta’lim iqtisodiy
rivojlanishda asosiy omilga aylandi. Yaponiyada YaIM ko’payishining uchdan ikki qismi ushbu omil hisobiga bo’ladi.
Bu mamlakatda ilmiy tadqiqot, tajriba konstruktorlik izlanishlariga (NIOKR) sarflanadigan mablag’lar quyidagicha
taqsimlangan:fundamental nazariy tadqiqodlarga 12,6 %, amaliy tadqiqodlarga 24,2 %, ularni ishlab chiqarishga 63,2
%. Bu sohadagi o’rtacha ish haqi mamlakatdagi o’rtacha ish haqidan 2,6-3 marta yuqori
9