O’zbekiston Respublikasi aloqa va axborotlashtirish Agentligi

1. MOODLE TIZIMIDA O’QITISH JARAYONINI NAZORAT QILISH
1.1. O’qitish jarayonini nazorat qilishni tashkillashtirish
O’qitish jarayonida test texnologiyalari haqida gap borganda, testni nazorat qilish elementi sifatida qarash qabul qilingan.
Kompyuterda testlash – bu qisqa vaqt davomida o’qituvchi tomonidan ko’p sonli talabalarni xolis tekshirishga ruxsat beradigan vositadir.
Testni o’tkazishning yaxshi rejalashtirilgan grafigi talabani semestr davomida tizimli ishlashga undaydigan yaxshi omil hisoblanadi.
Kompyuyerli testlar talabalar tomonidan yaxshi kutib olinadi. Kompyuyerli testning afzalligi natijalarni avtomatik tekshirish va o’tkazilayotgan testga inson tomonidan ta’sir yo’qligi hisoblanadi.
Kompyuterli testlarning yana bir afzallik jihati shundaki, bilimlarni tekshirish jarayonida talabalar o’qituvchini muxolif emas, balki hayrixoh sifatida ko’radi [8].
Testni yo jadval asosidagi darsda yoki bo’lmasa, talabalar mustaqil ishining turli ko’rinishi hisoblab, darsdan tashqari vaqtda o’tkazish mumkin. Birinchi variant darslari kompyuter xonasida o’tadigan fanlar uchun afzal hisoblanadi.
Darsdan tashqari vaqtda o’tkaziladigan testlar quyidagi proseduralar bo’yicha amalga oshiriladi:

1. 
   O’qituvchi test o’tkaziladigan kunlar parametri, bitta urinish uchun ketadigan vaqt, har bir talabaga beriladigan urinishlar soni va baholash usulini ko’rsatib, testlarni ishlab chiqadi va sahifaga joylashtiradi.
   
2. 
   O’qituvchi talabalarga test tarkibi, test o’tkaziladigan joy, sana va vaqtni xabar qiladi.
   
3. 
   Test o’tkazilgandan keyin o’qituvchi uning natijalarini tahlil qiladi. Prosedura talabalardan test o’tkazish jarayonida o’qituvchining kompyuter sinfida albatta qatnashishini nazarga olmagan.
   

2.1.-rasm. O’qitish jarayonini nazorat qilishni tashkillashtirish

Test – bu o’qitishning o’zlashtirish darajalariga yo’naltirilgan topshiriqlar majmuidir.

Tekshiradigan testlarning aosiy kriteriyalariga quyidagilar kiradi:
Testning amaliyligi: to’liqlik, tekshiruvning har tomonlamaligi, o’rganilayotgan bilimlar barcha elementlarini tasvirlashning proporsionalligi. Testning amaliyligiga qo’yiladigan asosiy shart o’zlashtirilgan bilimlar sohasiga tegishli savollarni to’liq va aniq qo’yish hisoblanadi. Agar test o’zlashtirilgan mavzudan chetga chiqsa yoki bu mavzuga doirasida bo’lmasa, u holda shu testga yo’naltirilgan talabalarga u tegishli bo’lmaydi.
Testning ishonchliligi: testdagi takroriy o’zgarishlarda ko’rsatgichlarning turg’unligi, barqarorligi bilan xarakterlanadi. Testning ishonchliligi test topshiriqlari sonining oshishi bilan ko’payadi. Bundan esa test topshiriqlarining mavzusi, tarkibi qancha katta bo’lsa, shu testning ishonchliligi shuncha kamayishi kelib chiqadi. Buni quyidagicha tushunmoq kerak: aniq mavzuga yo’naltirilgan test, kattagina hajmga ega butun bo’lim (kurs) ni tekshirishga yo’naltirilgan testga nisbatan ishonchliroq hisoblanadi.
Testlarning ishonchliligi uning bajarish murakkabligiga bog’liq bo’ladi, qayerdaki ular o’z navbatida test savollarining to’g’ri va noto’g’ri javoblari mosligidan kelib chiqadi. Test tarkibiga, barcha talabalar to’g’ri yoki aksincha, noto’g’ri javob beradigan savollarning kiritilishi uning ishonchliligini pasaytiradi.
Testning differensiasiyalanganligi (darajalanganligi): testning asosiy jihati materialni to’liq o’rganganlarni, materialni o’zlashtirmaganlardan ajratib olishdir. Testning differensiasiyalan - ganligini aniqlash uchun differensiasiya indeksi va differensiasiya koeffisenti kabi statistik parametrlar kerak bo’ladi.
Testlarni tuzishda quyidagi qoidalarga bo’ysinish kerak:
Topshiriqlarning bir ma’noligi: test topshiriqlari ixtiyoriy sharhga yo’l qo’ymasligi kerak;
Javoblarning bir ma’noligi: ko’p ma’noli javoblar kiritish imkoniyati cheklangan bo’lishi kerak;
O’rganilgan materialga mosligi: test o’tkazish vaqtida talabalarga noto’g’ri ekanligini tushuntirib bo’lmaydigan testlarni kiritishga yo’l qo’ymaslik kerak;
Distraktorlorni saralash: noto’g’ri javoblar tipik xatolar asosida tuzilgan bo’lishi kerak va to’g’ri javobga yaqinroq bo’lishi kerak;
Noyoblilik: savollar darslikdagilarni qaytarmasligi kerak.
Test tuzilgandan keyin, uni tekshiruvdan o’tkazib ma’qullash (aprobasiya qilish) kerak. Statistik parametrlar asosida test hisoblanmaydigan topshiriqlar aniqlanadi, ular yaroqsiz deb topilishi kerak. Testni mukammallashtirish jarayoni aprobasiya bilan tugamasligi kerak. Yangi qo’shilganlarga e’tiborni qaratib, test topshiriqlarining sifatini tekshirib turish kerak. Test topshiriqlarining tahlili uchun quyidagi parametrlar qo’llaniladi:
O’rtacha kvadratli og’ish (O’KO): testning konkret topshirig’iga javobni tekshirish uchun olingan ballar yoyilmasini o’lchaydi. Agar barcha foydalanuvchilar savolga bir xil javob bersa, u holda bu parametrni xarakterlaydigan ballar yoyilmasi nolga teng bo’ladi (O’KO=0). Bu topshiriq test hisoblanmasligini va u yaroqsiz ekanligini ko’rsatadi.