O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

biznes-ekotizimini tashkil qilish va rivojlantirishga quyidagi asosiy faktorlar 
ta’sir qilar ekan: 

Hozirgi zamonda innovatsion mahsulot va hizmatlar bir qancha 
texnologiyalarning kombinatsiyasiga (konvergentsiya tamoiliga) asoslangandir va 
bu hamkorlikka undaydi, shu jumladan, raqobatchilar bilan birgalikda ishlash 
ham talab qilinishi mumkin; 

Big 
Data 
va 
bulutli 
texnologiyalar 
hamda 
buyumlar 
internet 
texnologiyalarining rivojlanishi moddiy olam haqida turli-tuman ma’lumotlarni 
olish imkoniyatini yaratadi va bu mashinalar hamda jihozlarga hizmat ko’rsatish 

---

551 
tizimini tubdan o’zgartirib yuboradi. Bu esa “mahsulot hizmat ko’rinishida”gi - 
PaaS modelini ishlatishga imkon berib, mijozlarning ishlab chiqarish jarayoniga 
suqilib kirishga olib keladi va ular bilan muloqot tizimini o’zgartirib yuboradi; 

Platformali texnologiyalarning va algoritmlar iqtisodiyotining rivojlanishi 
biznesning yangi modellarini hosil qiladi va bu bilan kompaniyalarning 
hamkorliga yo’l ochadi. 
Buyumlar internetining rivojlanishi bir-biri bilan raqobatlashadigan ko’plab 
ekotizimlar hosil bo’lishiga olib keladi. Shu tufayli, mahsulotlar va ilovalar ishlab 
chiqaruvchi kompaniyalar bir qancha standartlar va ekotizimlarga tayanishilari 
hamda mahsulotlarni ularning hayotiy tsikli davrida yangi standartlarga 
moslashtirib turishlari lozim. Mutahassislar shuni ta’kidlaydilarki (Accenture 
Technology Vision-2015. URL: http://www.ludidela.ru/articles/1073509/), biznes-
ekotizim texnologiyalar, ochiq standartlar va arxitekturalar kesishmasida paydo 
bo’ladi va u ishtirokchilar orasidagi muloqotning platformasini, tarmoqlarning 
transformatsiyasi va ularning rivojlanishini ta’minlab beradi. Ammo hozircha 
biznes-ekotizimni qanday tashkil qilish bo’yicha aniq uslubiy qo’llanmalar ishlab 
chiqilmagan va hech kim bunday tizimni qanday tashkil qilish mumkinligini 
hamda biznes-ekotizimning hayotiy tsikli qandayligini aniq va ravshan sizga aytib 
bera olmaydi. Biznes-ekotizim kontseptsiyasini taklif qilgan Dj.Mur ekotizimlar 
rivojlanishining quydagi to’rt bosqichini ajratib ko’rsatadi: 

Ekotizimlar tashki etilishining haotik jarayoni; 

Ekotizimning rivojlanishi, ya’ni uning ko’lami kengayishi va tuzilmasining 
rivojlanishi; 

Ekotizimning qarishi va o’sishining sekinlashuvi.