O’zbekisтon respublikasi хalq тa’limi vazirligi navoiy davlaт pedagogika insтiтuтi

3.1Sinekdoxa usuli.

Sinekdoxa –ma’no ko’bilan ko’chishining predmetlardagi miqdor belgilariga tayanadigan usuldir. (synecdoche- nazarda tutish)
Sinekdoxa yo’li bilan ko’chirish metonimiya yo’li bilan ko’chirishning bir ko’rinishi deyiladi. Sinekdoxa yo’li bilan ko’chirishning o’ziga xos xususiyati miqdor belgisiga asoslanishidir.
Sinekdoxa yo’li bilan ko’chirish ikki xil:

1. 
   Bir predmetning nomi sifatida unga xos biror qismning nomi ishlatiladi(qism orqali butun anglatiladi)
   
2. 
   Bir predmetning nomi sifatida shu predmetni ham o’z ichiga olgan butunning nomi ishlatiladi(butun orqali qism anglatiladi).⁴⁰
   

Bu beklar qapug’in siyasat bezar,
Siyasat bila beg elini tuzar.Esizka siyasat yuritg’u kerak,
Budun bulg’anuqin siyasat suzar.

***

Ha,beglar eshigin siyosat bezar,

³⁹Rahmatullatev Sh .Hozirgi adabiy o`zbek tili. Toshkent: 2006-y 58-bet.
⁴⁰Tursunov S va boshqalar. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent: 1992-yil. 59-bet
Siyosat ila beg elini tuzar. Yomonga siyosat yuritish kerak,
Avom iflosini siyosat suzar.

(www.ziyouz.com kutubxonasi ) Dastlabki misradagi qapug’, ya’ni eshik so’zi orqali ma’no ko’chishining sinekdoxa usuli hosil qilingan. Bunda eshik so’zi asli qism, ya’ni “uy, xona, binoning kiraverishida o’rnatilgan, ochib, yopib turiladigan moslama ” (O’TIL IItom. 457-bet)ma’nosiga ega. Mazkur o’rinda esaeshik semasi butunni-“uy, joy, xonadon” ma’nosini anglatmoqda.

So’nggi misradagi budun so’zi orqali esa butun orqali qism nazarda tutilmoqda. Chunki budun so’zi asli xalq, avom-“umum, omma, xalq” (O”TIL I.32-bet)ma’nosini bildiradi. Ushbu (budun bulg’anuqin) birikmasida esa budun so’zi o’zining bosh ma’nosi(omma, umum)dan chekinib, “sanoqli yomon xulqli kishini” nazarda tutmoqda.
Xulosa qilib aytganda, ikki baytning o’zida qism orqali butun (hovli),butun orqali qism(kishi) anglashilmoqda.