O’zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

1-jadval. Asosiy mis minerallarining xarakteristikasi

Minerali	Formulasi	Misning miqdori, %	Zichligi, g/sm^3	Qattiqligi
Xalkopirit	CuFeS2	34,6	4,1-4,2	3-4
Xalkozin	Cu2S	79,9	5,5-5,8	2,5-3
Kovellin	CuS	64,5	4,6-4,7	1,5-2
Bornit	Cu5FeS4	63,3	4,5-5,3	3
Tetraedrit	Cu12Sb4S12	45-51	4,4-5,1	3-4
Tennantit	Cu12As4S12	45-51	4,4-5,1	3,5
Kuprit	Cu2O	88,8	5,8-6,2	3,5-4
Tenorit	CuO	79,9	5,8-6,4	3,5-4
Malaxit	Cu2(CO3)(OH)2	57,4	3,9-4,1	3,5-4
Azurit	Cu3(CO3)2(OH)2	55,3	3,7-3,9	3,5-4
Xrizokolla	CuSiO3nH2O	Do 45	2-2,3	2-4
Xalkantit	CuSO45H2O	25,4	2,2	2,5
Broshantit	Cu4(SO4)(OH)6	34,8	3,8	3,5-4

Barcha mistarkibli rudalarda, jumladan polimetal rudalarda ham temir sulfidi uchraydi. Uning qisqacha xarakteristikasi 2-jadvalda keltirilgan.

2- jadval. Temir sulfidi minerallarining xarakteristikasi

Minerali	Formulasi	Miqdori, %		Zichligi, g/sm^3	Qattiqligi
		temir	oltingugurt
Pirit	FeS2	46,5	53,5	4,9-5,2	6-6,5
Markazit	FeS2	46,5	53,5	4,9	6-6,5
Pirrotin	Fe1-xSx2	58,8	41	---	3,2-4,5

Pirit yoki oltingugurtli kolchedan barcha sulfidli rudalar tarkibida keng tarqalgan sulfidli mineral hisoblanadi. U asosan kolchedan rudalarda va kelib chiqishi gidrotermal konlarda uchraydi. Pirit tarkibida asosan ko`p uchraydigan qo`shimchalar kobalt, nikel va mishyak, bundan tashqari oltin, mis, kumush, surma, rux va marganets ham uchraydi.

Pirit konlarda asosan donador massa, vaqti vaqti bilan esa latunsimon sariq rangda uchraydi. Pirit yaxshi yarimo`tkazgich hisoblanadi.
Markazit piritning bir turi hisoblanib, u gidrotermal konlarda pirit hosil bo`ladigan haroratdan pastroq haroratda paydo bo`ladi. Pirit va pirrotinning doimiy yo`ldoshi hisoblanadi.



Аdabiyotlar
Umаrоvа I.K., Solijonova G.Q. Fоydаli qаzilmаlаrni bоyitish vа qаytа ishlаsh. Darslik. ─ Т.: Cho’lpon, 2009.
Авдохин В.М. Основы обогащения полезных ископаемых. Учебник - М.: МГГУ, 2006
14 – AMALIY ISH
MAVZU: MIS-MOLIBDENLI RUDALARNI BOYITISHNING TEXNOLOGIK SXEMASINI TANLASH.

Ishdan maqsad: Boyitishning optimal texnologik ko`rsatkichlariga ega bo`lish uchun mis-molibden rudalarni boyitishning flotatsiya va reagent rejimlarini o`rganish.

Molibden noyob metallar guruhiga tegishli bo`lib, uning yigirmaga yaqin minerallari mavjud. SHundan atigi to`rttasi sanoat ahamiyatiga ega, bular:
-molibdenit – MoS₂;
-povellit – CaMoO₄;
-ferrimolibdit – 3MoO₃·Fe₂O₃·7H₂O;
-vulfenit – PbMoO₄ .
Molibdenit molibden minerallari orasida eng ko`p tarqalgani bo`lib, er yuzida qazib olinayotgan molibdenning 98 foyizi anashu mineralni qayta ishlan natijasida ajratib olinadi. Bu mineral qatlamli strukturaga ega bo`lib, har bir molibden atomi ikkita parallel oltingugurt atomi orasida joylashgan.
Qatlamda kuchli atom aloqasi ta`sir qiladi, qatlamlar orasida esa kuchsiz molikulyar kuch ta`sir qiladi. Molibdenit mineralining o`ziga xos bo`lgan yig‘uvchi reagentlarigan apolyar uglevodorodlar: kerosin, tranformator moyi, mashina moyi va boshqalar kiradi.
Qayta ishlanadigan rudalarda molibdenning sanoat ahamiyatiga ega bo`lgan miqdori keng chegarada joylashgan. Sof molibden rudalarida odatda molibdenning miqdori 0,1÷0,5%, mis-molibden va volfram-molibden rudalarida esa molibdenning miqdori 0,01÷0,05% ni tashkil kiladi. Bopyitmada esa molibdenning mikdori 47÷53% ni tashkil qiladi. SHuning uchun molibdentarkibli rudalarni boyitishda yuqori boyitilish darajasini ta`minlash zarur. Bunga esa boyitmani ko`p marta qayta tozalash orqali erishiladi.
Molibden va mis-molibden rudalari faqatgina flotatsiya usulida boyitiladi. Sulfidlarning kollektiv flotatsiyasi kuchsiz ishqoriy muhitda (pH = 8÷8,5) o`tkaziladi. Ishqoriy muhit soda yordamida hosil qilinadi.
Kollektiv mis-molibden boyitmasi selektiv flotatsiyaga yuboriladi. Mis-molibden boyitmasini ajratish mis-molibden rudalarini boyitishda asosiy muammo hisoblanadi. Qoida bo`yicha molibden flotatsiyalanadi va mis hamda pirit tazyiqlanadi.
Molibdenitni tazyiqlash uchun kraxmal onda-sonda qo`llaniladi.
Foltatsiya jarayonida mis va temir sulfidlarini natriy sulfidi, tsianid va oxak yordamida tazyiqlash mumkin.