O’zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

Ishni bajrish tartibi
1. Tumbler «Yoqilgan» tugmasi orqali megommetr uskunasi yoqiladi va 20 minut davomida qizdirishga qo‘yiladi.
2. Megommetr qizdirilgandan keyin o‘lchov chegarasi tugmasi chap tomon holatiga qo‘yiladi.

1. 
   Cheksizlik tugmasi orqali uskunaning strelkasi o‘lchovdagi «∞» cheksizlak xolatiga o‘rnatiladi.
   
2. 
   R_X qisqichlarni «qisqa» holatida birlashtiriladi va ruchka orqali uskuna strelkasini 0,1 ga keltiriladi.
   
3. 
   O‘rganilayotgan har bir namuna qirralari grafit bilan qoplanadi va navbat bilan kontaktlar orasiga qo‘yiladi.
   

Namunaning to‘liq elektr qarshiligi R, namunaning uzunligi L va kundalang kesim yuzasi S o‘lchanadi. Solishtirma elektr qarshiligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Om/m
Jadallik - vaqt birligiga bog‘liq bo‘lgan akustik emissiya yig‘indisi,
Miqdor - ko‘rib chiqilayotgan vaqt oralig‘idagi signallarning o‘rtacha kvadratik qiymati
Energiya - tanlangan vaqt oralig‘ida ulchanayotgan joydagi izlanayotgan chastota diapazonidan ajralgan energiya
Tajriba qurilmasi
Tajriba qurilmasi o‘zgarmas tezlik bilan ta’minlovchi, tog‘ jinslari namunasini parchash uchun 50 tonnalik tajriba pressini o‘z ichiga oladi. Tog‘ jinsi namunasiga ko‘ndalang va bo‘ylama diformatsiyalarni o‘lchovchi, shuningdek akustik signallarni qabul qiluvchi datchiklar ulanadi.
Datchiklardan tushgan signallar kuchlantirgich orqali ikki koordinatali o‘zi yozar potensiometrga kiradi va koordinatalarda grafik quriladi «yuklama R-deformatsiya (bo‘ylama yoki ko‘ndalang kesim)». Press qurilmasi bir vaqtning uzida raqam bosib chiqaruvchi uskuna yordamida umumiy impulslar sonini yozib boradi.

Ishni bajarish tartibi.
O‘lchash sxemasi yig‘iladi va tog‘ jinsi namunasi tajriba uskunasiga o‘rnatiladi. Tog‘ jinsi namunasining bo‘ylama va ko‘ndalang qismlari bo‘ylab datchiklar ulanadi. Tajriba bir nechta bosqichda amalga oshiriladi.
Birinchi bosqichda tog‘ jinsi namunasiga uni parchalamaydigan bir necha yuklama qiymati berib boriladi. Yuklamaning qiymati o gacha kamaytirilib boriladi. Deformatsiya va akustik emissiya to‘g‘ridan-to‘g‘ri yuklama uskunasiga yozib boriladi. Keyingi bosqichlarda tog‘ jinsi namunasini parchalamaydigan yuklama miqdori R_i quyidagi oraliqda ortib boradi.
P_i-1 P_i-1 P_raz
bu yerda: P_i,-1- oldingi bosqichdagi tog‘ jinsi namunasini parchalamaydigan yuklama
Tavsiya etiladigan yuklamalar:
R₁=0.3 R_raz:R₂=0.6R_raz R₃=0.9R_raz (uch bosqichdagi yuklamalar)
Tajriba natijasidan olingan bo‘ylama va ko‘ndalang deformatsiya qiymatlaridan mexanik siquvchi kuchlanishga bog‘liqlik grafigi R/S tuziladi.
R/S=f(E pr ), R/S=f(E pop)
Tog‘ jinsi turi _________________
Namunaning geometrik parametrlari: balandligi ______; diametri ________

p/p	YUklama qiymati, Pi,, N	I bosqich			II bosqich			III bosqich
		Deformatsiya		Impulslari-ning umumiy soni I, dona	Deformatsiya		Impulslari-ning umumiy soni I, dona	Deformatsiya		Impulslarning umumiy soni I, dona
		Bo‘ylama E pr	Ko‘n-dalang E pop		Ko‘nda-lang E pop	Bo‘ylama E pr		Bo‘yla-ma E pr	Ko‘nda-lang E pop

Xar bir bosqichdagi yuklamada, bo‘ylama va ko‘ndalang deformatsiya qiymatidan olingan impulslarning umumiy soni quyidagicha aniqlanadi;

I=f(E pr)