O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona davlat universiteti

Kashtadо‘zning ish urni.
Kashta tikish kulay bulishi, charchatmasligi uchun, ish urnini tugri tashkil etish, 
mexnat kilishning muayyan koidalariga rioya etish kerak. 
Asbob va moslamalar kuyiladigan stol ustidagi ishga yoruglik chap tonidan 
tushadigan xolatda turishi kerak. Agar stolda yashikcha bulsa, unda ip maxsus 
xaltada, asboblar kutichada, kashta gulli kalka kogozi papkada saklanishi mumkin. 
Gavda xolatiga axamiyat berib, bukchayma, boshni juda past egmasdan utirish 
kerak. Ishvaktida gavda biroz oldinga engashgan bulishi, kо‘z bilanish urtasidagi 
oralik 25-30sm dan oshmasligi lozim. Shu maksadda ba’zan kergini tagiga 
taxtacha, kitob va xokazolarni kuyib balandrok urnatiladi. Stulni suyanchigiga 
suyanish mumkin buladigan kilib, stolga yakinrok surib kuyiladi. 
Ish vaktida kulni tugri kuyish katta axamiyatga ega: chap kulkergi tagida 
bulib, ung kul kergi ustida bulishi kerak. Siyrak gazlamaga va turga baxyasimon 

---

suv chokli kashta tikishda ung kulda ignani uning uch tomoni bilan kashtaning 
teskari tomonidan utkaziladi. Ignaning uchli tomonini chap kulda tutib, kul bilan ip 
tortib kuyiladi. Zich gazlamalarga kashtatikishda kashtaning ungiga ignani uning 
uchki tomoni bilan chikariladi. 
Kashta tikilgan buyumlarga ishlov berish.
Kashta tikilgan buyum toza bulib, teskari tomonidan namlangan mato bilan 
dazmollangan bulishi kerak. Buyumning ikki marta buklab tikilgan cheti ung 
tomonidan xam dazmollanadi. Yaxshi yuviladigan gazlamaga ok kashta tikilgan 
buyumlar oddiy usul bilan yuviladi, lekin bunda, ayniksa yirik kavik bilan tikilgan 
kashtani yuvishda, kashta gulо‘zgarib kolmasligi uchun, uni kattik ishkalamaslik 
kerak. 
Rangli kashta tikilgan buyumlarning kiri ilik suvda juda extiyot kilib yuviladi.
Ularni ivitib kuyib, kaynatib yoki ustidan kaynok suv kuyib bulmaydi. 
Yuvilgan buyumni yaxshilab sovuk suvda chayib sikib, buyumni namrok paytida 
teskari tomonidan, tagiga yumshok narsa solib dazmollanadi, shunda kashta gul 
burtgan va kabarik bulib chikadi. Kashta tikilgan salfetkalar, kashta poyondozlar, 
dasturxonlarning chetlari chо‘zilib ketmasligi uchun urtasidan boshlab 
dazmollanadi. Dazmollangan bunday buyum to sovuguncha yoyilgan xolda yotishi 
kerak. 

---

XULOSA 
Rus xalq kashta choklari bajarish texnikasi buyicha shartli ikki gruppaga 
bo’linadi: gazlama ipini sanab tikiladigan sanama choklar va olidndan chizilgan 
kontur bo’ylab tikiladigan ixtiyoriy choklar. 
Sanama kashtalar о‘z navbatida gazlama tagiga o’tkazib tikiladigan va 
baxyasimon deyiladigan kashta va gazlama ustiga tikiladigan kashtalarga bo’linadi. 
Turli merejkalar, mayda baxya, rangli konturli baxya bug’macha baxya, 
gipyurlar, rangli chirmashma va boshqalar baxyasimon kashtaga tikiladi. Bunday 
kashta turlari gazlama ustida bo’lmay, uning strukturasini xuddi о‘zgartirgandek 
gazlamaning о‘zida bo’ladi. 
Gazlama ustiga tikiladigan sanama kashta choklarga iroqi, chizma chok, 
atlassimon chok, sanama tekis chok, o’rim va boshqa choklari kiradi. 
Chizma kontur bo’ylab ixtiyoriy tikiladigan kashtalarda kashta gul konturi 
bo’ylab baxya choklari tushiriladi yoki kashta gulni to’ldirib tikib, dona-dona, 
bo’rtik fakturali ko’shimcha satx hosil qilinadi. Bunday choklarga tekis choklar 
(oq tekis chok, vladimircha chok, rangli tekis chok va boshqalar), shuningdek, 
kontur va oddiy choklar – suv chok, iroksimon chok, urim chok va boshka choklar 
kiradi. 
Kashta tikishda odatda, bir necha chok bir vaqtning о‘zida ishlatiladi. 
Kashta choklarning hamma turlari, qoida buyicha kergida tikiladi. 

---

Foydanilgan adabiyotlar: 
 
1.
I. Jabborov «o`zbek xalq etnografiyasi» T-1994-52-82-b. 
2.
T. Xo`jayev. K.Abdullayev «Ajdodlar qiyofasi» Turkiston gaz. 92.26.IX. 
3.
M.Rustomov«O`zbekiston etnografiyasi»Tosh;1991I-IV jild. 
4.
Ostraumov. N.P. Sartu T. 1908.
5.
Tolstov. S.P. «qadimiy Xorazm mad. izlab»T. Fan 1957. 
6.
I. Jabborov «o`zbek xalq etnografiyasi». Tosh.199487-99 б. 
U. qaroboyev «o`zbek bayramlari» Т. 1991. 
7. 
www.e-tarix.uz