O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

14-Mavzu: 
Boshqarish dasturining va kadrlarning strukturasi. BD ni tayyorlash metodlari. 
 
 
1. Asosiy harakat, surish, asbob, tayyorlash va yordamchi funksiyalar. 
2. Boshqaruvchi axborotlarni nazorat qilish va tuzatish tizimlari. 
3. BD ni tayyorlash metodlari. 
Boshqaruvchi dastur (BD) – dasturlash tilidagi texnologik, geometric va yordamchi 
ma’lumotlarning tugal jumlasini aks ettiruvchi kadrlar ketma-ketligi. 
SDB dastgohlarini muhim xususiyati shundaki, ishlov berilayotgan homaki detalga nisbatan 
kesuvchi asbobning harakatini ishchi organlarning holatlari ketma-ketiligi va ko`chish tezligini aks 
ettiruvchi maxusus dastureltuvchida sonlar ko`rinishidagi dastur orqali ifodalanadi. 
Shundan sonly dasturli boshqarish atasami kelib chiqqan. SDB dastgohlarida ishlov 
berilganda yuqori malakali ishchi o`rnini «Boshqaruvchi dastur» (BD) asosida ishlov bilan 
almashtiriladi. BD ishlov berish jarayonidagi dastgoh ishchi organlarining hatti-harakatlari va 
ularning ketma-ketligi haqidagi batafsil axborotni o`zichiga oladi. 
Boshqaruvchi dasturni kadrida axborotlarni belgilangan tartibda yoziladi: 
Kadrdagi yozuvlar kadr nomeridan boshlanadi, uning adresi N harfi bilan belgilanadi va 
kadr nomeri yoziladi, masalan, N001, N015, N185. 
Agar N015 va N016 kadrlar orasiga qo`shimcha kadrlar yozish zarurati tug`ilsa, u holda 
N01501, N01502, N01503, N01504 kabi nomerlar bilan kiritish mumkin. 
Tayyorlash funktsiyalari G adresi bo`yicha yoziladi va 2 razryadli son ko`rinishidagi kod 
raqami yoziladi, masalan, G00, G01, G04, G40 kabi.

---

Boshqaruvchi dastur matni namunasi 
Kadrnomeri 
Axborotlarnikodlash 
Kadr mazmuni 
% 
Dastur boshlanishi 
N001 
G27T101S027M104 
Asbobni almashtirish, shpindelni to`xtatish 
N002 
G58 
Detalni 0 nuqtasidan ko’chish 
N003 
X+012500F70000L36 
X bo`yicha F125 ga ko`chish korrektor 36 
N004 
Z+000000 
Z bo`yicha detalning 0 nuqtasiga ko`chish 
N005 
X+008600F10100 
Ko`ndalang yuzani Ф86 ga qirqish 
N006 
Z+000050 
Z bo`yicha 0,5 mmga ko`chish 
N007 
X+011600F10600 
X bo`yicha Ф116 mmga ko`chish 
N008 
X+12500Z-000400F10100 
2x45 faskani yo`nish 
N009 
G25X+900000 
X bo`yicha dastgohning 0 nuqtasiga ko`chish 
N010 
Z+900000M001 
Z bo`yicha dastgohning 0 nuqtasiga ko`chish, 
texnologik to`xtash va detalni qayta o`rnatish 
N011 
G27 va bosh.