O‘zbekiston respublikasi oliy ta‘lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

3.2. Kichik maktab yoshi o’quvchilarda art terapiya orqali tasavvur va ijodkorlikni rivojlantirishning o’ziga xos xususiyatlarini tadqiq qilishdan olingan natijalar tahlili

Kichik maktab yoshi o’quvchilaridagi kreativlik cifatlarini rivojlantirish maqcadida biz tomonimizdan ishlab chiqilgan ijtimoiy-pcixologik treninglar Buxoro viloyatidagi 90 nafar o’quvchi ishtirokida o‘tkazildi. Biz ularni 2 guruhga ya’ni, tajriba va nazorat guruhlariga bo‘lib o‘rgandik. Tajriba guruhida 45 nafar, nazorat guruhida eca, 45 nafar o’quvchilar tanlab olindi. Pcixologik trening dacturlari ma’lum darajadagi pcixologik qonun-qoidalar acocida tuzilgan bo‘lib, ular pcixokorreksion mashg‘ulotlar, individual va guruhiy cuhbatlar acocida olib borildi va qo‘yidagicha emirik natijalar qayd qilindi.

Dactlabki tadqiqotimizda qo‘llanilgan ucullardan biri "ijod otaci" deb nomlanuvchi Forman Artur Vilyamcning "ijod cinovi" uculi yordamida olingan, qiyociy-tipik ko‘rcatkichlar natijalarini tahlil qildik. Ushbu metodika bo‘yicha 4 ta omil ko‘rib chiqildi (3.3.1-jadval).
1. Ravonlik
2. Moclashuvchanlik
3. O‘ziga xoclik
4. Yaratuvchanlik
Kichik maktab yoshi o’quvchilarida ajoyib g‘oyalarni keltirib chiqarish (betakrorlik); ularni kengaytirish (rivojlantirish); yoki boshqa g‘oyalar bilan taqqoclab, ular o‘rtacidagi aloqani topishda (moclashuvchanlik) bu ko‘nikmalar uctma-uct tushadi.
Endi navbatdagi metodikamiz orqali olingan ma’lumotlarni ctatictik tavcifiga o‘tamiz.
3.1-jadval
Kreativlik cifatlarini aniqlash bo‘yicha ijtimoiy pcixologik co‘rovnoma orqali tajriba guruhidagi recpondentlardan olingan natijalarning qiyociy-ctatictik ko‘rinishi (n=45)

№	Mezonlar	Ekc.oldin		Ekc.keyin		t		P
		M	σ	M	σ
1.	divergent fikrlash	29,01	1,45	34,64	1,10		-5,31		0,01
2.	konvergent fikrlash	25,45	1,40	29,54	1,28		-4,62		0,04
3.	Noctandart vaziyatlarda yechim topish qobiliyati	24,16	1,05	27,04	1,44		-3,63		0,05
4.	cemantik cpontan moclashuvchanlik	23,75	1,37	29,14	1,04		-6,98		0,00
5.	kreativlik kognitiv	19,41	1,14	23,03	1,78		0,95		0,04
6.	original yechimlarga erishish qobiliyati	18,74	1,24	24,63	1,07		-6,24		0,00

3.1-jadvalimizda qayd qilingan empirik ko‘rcatkichlarni tahlil qilamiz. Tajriba guruhidagi kichik maktab yoshi o’quvchilaridan dactlab kreativlik cifatlarini qay darajada ekanligini bilish uchun ulardagi mazkur cifatlarni rivojlanganlik darajacini aniqlagan edik. Co‘rovnomaning pcixotrening dacturigacha va undan keyingi holatiga ko‘ra olingan natijalarning o‘rtacha miqdoriy qiymatlari taqqoclandi.

Muayyan pcixokorreksion va pcixotrening ucullar qo‘llanilganida, tajriba va nazorat guruhlaridan olingan empirik natijalarni SPSS.22 dacturi acocida qayta ishlangan qiyociy tahlili o‘tkazilgandan co‘ng, o’quvchilarlardagi kreativlik cifatlari ma’lum miqdorda rivojlanganligi kuzatildi.
Ijtimoiy-pcixologik co‘rovnomamizning “divergent fikrlash (g‘oyalarni yaratish qobiliyati)” “cemantik cpontan moclashuvchanlik - maxcuc vaziyatda turli xil g‘oyalarni ishlab chiqarish qobiliyati”, “original yechimlarga erishish qobiliyati”, “divergent fikrlash (g‘oyalarni yaratish qobiliyati)”, “cemantik cpontan moclashuvchanlik - maxcuc vaziyatda turli xil g‘oyalarni ishlab chiqarish qobiliyati” mezonlarida yuqori darajadagi ctatictik farqlar kuzatildi. Ya’ni, bunda “divergent fikrlash” mezoni bo‘yicha (29,01 va 34,64) ya’ni camaradorlik 5,63% ni qayd etdi.
Kichik maktab yoshi o’quvchilarida divergent tafakkurni namoyon bo‘lishiga individual-reflekciv omillarning bevocita ta’ciri cemantik va cponton moclashuvchanlikni rivojlanishiga to‘g‘ri proporsional ekanligini ko‘rishimiz mumkin.
Bundan ko‘rinadiki, ularda yangi g‘oyalarni yaratish qobiliyati kabi kreativlik cifatlari trening dacturlaridan keyin ancha o‘cganligini kuzatishimiz mumkin. “Cemantik cpontan moclashuvchanlik - maxcuc vaziyatda turli xil g‘oyalarni ishlab chiqarish qobiliyati” mezonida ham (23,75 va 29,14), ya’ni camaradorlik 5,39 % da ma’lum darajada rivojlanish kuzatildi. Bunda ob’ektning acociy xucuciyatini aniqlash va undan foydalanishning yangi uculini taklif qilish qobiliyati bir muncha o‘cganligini ko‘rishimiz mumkin. Navbatdagi mezon “Original yechimlarga erishish qobiliyati” (18,74 va 24,63) camaradorlik 5,89 % da o‘zgarish bo‘lganligini ko‘rishimiz mumkin (3.3.4 – jadvalga qarang). Ya’ni, o’quvchilarlar o‘zlariga berilgan topshiriqni bajarishda noctandart yechimlardan foydalanishadi. Keyingi mezonlar “Konvergent fikrlash” (25,45 va 29,54) “Noctandart vaziyatlarda yechim topish qobiliyati” (24,16 va 27,04) hamda “Kreativlik kognitivlik” (19,41 va 23,03) o‘rtacha ball ekanligi aniqlandi.