O`zbekiston respublikasi oliy ta`lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

Binolar funksiyalariga qarab ratsional holatlarda, hajmiy — fazoviy jihatdan yaxlit holda o‘zaro biriktirilgan. O‘rta Osiyodek iqlimi issiq mintaqada suvning ahamiyati beqiyosdir. Shaharning suv tarmog‘i boshida bir yoki ikki bosh ariq turadi: Buxoroda — Shohrud, Samarqandda — Siyob, Xivada — Polvonyob, Xo‘jand esa Sirdaryoning o‘zidan suv ichadi. Daryo va bosh ariqlardan yon ariqchalar ajraladi. U lardan ham maydalanib borgan ariq deyarli har hovligacha etib borgan va shahardan chiqib ketgan. Har xonadon o'z hovlisiga iloj bo‘lmaganda qo‘shnining hovlisi orqali o ‘tkazishga haqli bo‘lgan. Bu rioya qilinishi shart bo‘lgan odat obraha haqi nomi bilan ma’lum.

Binolar funksiyalariga qarab ratsional holatlarda, hajmiy — fazoviy jihatdan yaxlit holda o‘zaro biriktirilgan. O‘rta Osiyodek iqlimi issiq mintaqada suvning ahamiyati beqiyosdir. Shaharning suv tarmog‘i boshida bir yoki ikki bosh ariq turadi: Buxoroda — Shohrud, Samarqandda — Siyob, Xivada — Polvonyob, Xo‘jand esa Sirdaryoning o‘zidan suv ichadi. Daryo va bosh ariqlardan yon ariqchalar ajraladi. U lardan ham maydalanib borgan ariq deyarli har hovligacha etib borgan va shahardan chiqib ketgan. Har xonadon o'z hovlisiga iloj bo‘lmaganda qo‘shnining hovlisi orqali o ‘tkazishga haqli bo‘lgan. Bu rioya qilinishi shart bo‘lgan odat obraha haqi nomi bilan ma’lum.

Ariqlarning yo‘nalishi yerning past-balandligiga bog‘liq bo‘lgan va shaharning ba`zi qismlarida ko‘cha bo‘ylab o‘tgan. Iste’mol uchun suvni aholi aksar katta va kichik hovuz va hovuzchalardan olgan. Oqar suvdan tashqari buloq va quduqdan ham foydalanilgan. Xivaning Bog‘cha darvozasi oldidagi quduq, Toshkentda Chorsuda bo‘lgan Dukkosha bulori ma’lum va mashhurdir. Suv inshootlarining yaxshi holatda saqlanishiga alohida e’tibor berilgan. Qadimgi shaharlarning tarxlarida ko‘chalar yuzaki qaraganda bir xildek betartib va tasodifiy holiday paydo bo`lganidek tuyuladi

Xiva markaziy ko`chasi:
1-ota darvoza ; 2-Ko`hna Ark; 3-12 – mahobatli (monumental) binolar; 13-Polvon darvoza