O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innoyatsiyalar vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti jizzax filiali filial sirtqi bo’lim

3. Fransiyada bu davrda ilmiy-texnika inqilob jadal rivojlanib, boshqa ilg’or mamlakatlarni ham qamrab oldi.

Oltmishinchi yillar Fransiya iqtisodiyotining eng muvaffaqiyatli davri edi. Fransiyaning sanoat rivojlanish sur’ati yiliga 7-8% edi. 10 yil ichida, 1958-yildan 1968-yilgacha, Fransiyada sanoat ishlab chiqarish 138% ga o’sdi va urushdan oldingi darajadan 3,5 baravar oshdi.
Ilm-fan va texnikaning ulkan yutuqlari, birinchi navbatda atom energiyasidan tinch maqsadlarda foydalanish, atom elektr stansiyalarini yaratish, kosmik tadqiqotlarni boshlash, elektron kompyuterlarni takomillashtirish va tarqatish, elektronika, avtomatika, kimyo, fizika, biologiya sohalaridagi jadal rivojlanish iqtisodiy rivojlanishga kuchli turtki berdi.
Tashqi savdo hajmi urushdan oldingi darvrdan 4-5 baravar oshdi. 1965-yilga kelib Fransiya AQSh oldidagi qarzini bekor qildi va yana kreditor mamlakatga aylandi. U kapital eksporti bo’yicha dunyoda (AQSh va Angliyadan keyin) uchinchi o’rinni egalladi. Fransiya sanoatining texnik imkoniyatlari sezilarli darajada oshdi. Hukumat juda katta mablag ‘sarflab, yadro va raketa sanoatini yaratdi.
90-yillarda sanoat yalpi ichki mahsulotning 26,7% ini tashkil etdi (1980 – 32%). Sanoat ishlab chiqarishida asosan elektrotexnika va elektron sanoat va qisman umumiy mashinasozlikning o’sishi hisobiga mashinasozlik mahsulotlarining ulushi o’sdi (31% gacha). Biroq, Fransiyada “eski” tarmoqlarning ulushi hanuz yuqoriligicha qolmoqda edi. Misol uchun, oziq-ovqat sanoati katta ulushga ega edi (12%).
Sanoat ishlab chiqarishda mashinasozlik mahsulotlari ulushi bo’yicha Fransiya yetakchi davlatlardan orqada qolmoqda edi. Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning asosiy omillari bo’lgan va eng so’nggi texnologiyalar asosida ishlab chiqarish moslamalarini modernizatsiyalashni ta’minlaydigan tarmoqlarda eng katta pasayish kuzatildi. Bu, birinchi navbatda, dastgohlarni ishlab chiqarishda, sanoat elektronikasi va kompyuter, mikroelektron uskunalar edi. Fransiya eng rivojlangan o’n bir mamlakatning ilg’or texnologiya tovarlari ishlab chiqarishning atigi 8,9 % iga ega edi. Bu vaqtda Germaniya – 11%, Buyuk Britaniya esa 7,8% ulushga egalik qilardi.
Sanoat mahsulotlari tarkibida yetakchi o’rinni umumiy mashinasozlik (12%) va transport (10%) egallardi. Avtomobilsozlik milliy sanoat tuzilishining asoslaridan biri edi. Mamlakatdagi eng yirik ikkita kompaniya – xususiy Peugeot-Citroen va davlatga tegishli bo’lgan Renault mos ravishda jahon avtomobil ishlab chiqarishining 4 va 5% ini tashkil etardi. Fransiya kompaniyalari elektr stansiyalari uchun elektr jihozlari ishlab chiqarish bo’yicha Yaponiyadan keyingi ikkinchi o’ringa chiqib olishdi.
3. Yalpi ichki mahsulot 2,7 trln dollarga teng (2013-y). Fransiya dunyodagi beshinchi yirik iqtisodiyotdir. U katta qishloq xo’jaligi resurslariga, katta ishlab chiqarish bazasiga va yuqori malakali ishchi kuchiga ega. Faol xizmatlar sohasi iqtisodiy faollikning o’sib borayotgan ulushiga to’g’ri keladi va so’nggi yillarda deyarli barcha sohani qamrab oldi. Davlatning iqtisodiy siyosati barqaror moliyaviy va pul muhitida investitsiyalarni va ichki o’sishni rag’batlantirishga qaratilgan. Ish o’rinlarini yaratish va yuqori ishsizlikni kamaytirish eng muhim ustuvor vazifalardan biridir.

Real YaIM 2010-yilda iqtisodiy inqiroz tufayli 2009-yilda 2,7% ga pasayganidan keyin 1,5% ga o’sdi. Fransiya Yevropa Ittifoqining boshqa 10 mamlakati singari 1999-yil yanvar oyida yevroni o’z valyutasi sifatida almashtirishga qo’shildi. O’shandan beri pul-kredit siyosati Frankfurtda Evropa Markaziy banki tomonidan o’rnatildi. 2002-yil 1-yanvardan boshlab Fransiyada, Yevropa hududining boshqa mamlakatlari qatori, milliy valyuta yevro banknotalari va tangalari foydasiga tushmoqda.

So’nggi 15 yil ichida amalga oshirilgan jiddiy islohotlar va xususiylashtirishga qaramay, hukumat iqtisodiy faoliyatning ko’p qismini nazorat qilishni davom ettirmoqda. 2010-yilda yalpi ichki mahsulotning 56,2% ini tashkil etuvchi davlat xarajatlari eng yuqori ko’rsatkichlardan biri hisoblandi. Hukumat turli sohalarda, shu jumladan bank, energetika, ishlab chiqarish va tarqatish, avtomobillar, transport va telekommunikatsiya sohalaridagi korporativ aktsiyalariga egalik qilishda davom etmoqda.

Fransiya iqtisodining tarkibi quyidagicha: qishloq xo’jaligi mahsulotlar – don (bug’doy, arpa, makkajo’xori), vino va spirtli ichimliklar, sut mahsulotlari, qand lavlagi, moyli o’simliklar, go’sht va parrandalar, sabzavotlar va mevalar; sanoat: mahsulotlari – samolyotlar, elektronika, transport, to’qimachilik, tikuvchilik, oziq-ovqat, kimyo, mashinasozlik, po’lat; xizmat turlari – kompaniyalar va jismoniy shaxslar uchun xizmatlar, moliyaviy va ko’chmas mulk operatsiyalari, turizm va transport.

Fransiya iqtisodiyotini tahlil qilar ekanmiz, shuni ta’kidlab o’tish lozimki – fransuz iqrisodiyoti nafaqat mashinasozlik, elektro-texnika vositalari kabi sanoat mahsulotlarining evaziga, balki Isohasida, ta’limda, moliya bozorida malakali mutaxassislarining evaziga o’sib bormoqda. Dunyodagi eng yirik o’nta iqtisodiy mamlakatlar qatorida va boshqa rivojlanyotgan mamlakatlar kabi Fransiya iqtisodiyotining raqamlashishi, online savdo va masofadan xizmat ko’rsatish tizimining rivojlanishi mamlakat iqtisodiyotining istiqboldagi ijobiy tendensiyalarga eltishi mumkin.

Fransiya katta turistik bazaga ega davlat hisoblanadi. Bu potensialni nafaqat ushlab qolish, balki yanada rivojlantirish, turizm sohasida diversifikatsiya va modernizatsiya ishlarini olib borish, hozirda shiddat bilan rivojlanayotgan eko-turizmning tashkil etilishi mamlakatning turizm, va albatta, istisodiyoti rivoji uchun katta turtki bo’lib hizmat qiladi.


Xulosa

XVII XVIII asrlarda Fransiyaning ijtimoiy iqtisodiy, siyosiy va madaniy taraqqiyoti tarixi yoritish hozirgi jahon tarixining muhim va dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Bu masala anchadan buyon tarixchi va boshqa turdagi fanlar bilan shug’ullangan olimlarning diqqat markazida turgan.Fransiyaning XVII XVIII asrlardagi ijtimoiy iqtisodiy, siyosiy va madaniy sohasiga bag`ishlangan manba va adabiyotlarda keltirilgan malumotlar qiyosiy tahlil qilib, quyidagicha xulosaga kelindi: birinchidan, XVII asrda Fransiyadagi milliy ozodlik jarayonining borishi va fransuz xalqining bosqinchilarga qarshi milliy ozodlik harakati bosqichlari yoritib berildi ikkinchidan, Fransiyada siyosiy markazlashuv jarayonining xususiyatlari va amalga oshirilishi sabablari mavjud manba va adabiyotlar asosida ilmiy tahlil qilindi;